To najstarsza kopalnia na Śląsku. Wydobycie rozpoczęli książęta pszczyńscy

Górnictwo na Śląsku i tradycje Barbórki

Górnictwo od wieków kształtuje krajobraz i kulturę Śląska. Już od XVII wieku wydobycie węgla kamiennego miało kluczowe znaczenie dla rozwoju regionu, a wraz z nim powstawały zwyczaje i tradycje górnicze, które przetrwały do dziś.

Święto górników, przypadające 4 grudnia, czyli Barbórka, to czas, w którym podkreśla się zarówno niebezpieczeństwa i trud pracy pod ziemią, jak i więzi między górnikami. W regionie odbywają się msze święte, przemarsze orkiestr górniczych, spotkania rodzin górniczych, a także wspólne kolędowanie. To moment, w którym mieszkańcy Śląska oddają hołd tym, którzy przez stulecia kształtowali gospodarkę i kulturę regionu.

Murcki – najstarsza kopalnia węgla kamiennego na Śląsku

W tym roku mija 368 lat od rozpoczęcia wydobycia węgla w Murckach. Dawna kopalnia „Murcki”, dziś wchodząca w skład kopalni „Murcki-Staszic” należącej do Polskiej Grupy Górniczej, jest najstarszą kopalnią węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Jej początki sięgają lat 50. XVII wieku, kiedy to węgiel pozyskiwano metodą odkrywkową na terenach zwanych Rudnymi Kotliskami. Za jego eksploatację odpowiadali książęta pszczyńscy, właściciele okolicznych ziem.

Zorganizowane wydobycie pod ziemią rozpoczęto około 1740 roku. Pierwszy szyb, wyposażony w ręczny kołowrót, powstał w 1775 roku i przypominał drewnianą studnię z drabiną do schodzenia. Formalne funkcjonowanie kopalni nastąpiło w 1769 roku, kiedy wprowadzono pruskie prawo górnicze dla Śląska i hrabstwa kłodzkiego. Kopalnia początkowo nosiła nazwę „Emanuelssegen” („Błogosławieństwo Emanuela”), od jednego z członków rodziny książąt pszczyńskich, którzy pozostali właścicielami zakładu do 1945 roku.

W XIX wieku kopalnia przechodziła dynamiczny rozwój. Do końca stulecia liczba szybów zwiększyła się z kilkunastu do niemal trzydziestu, powstały pierwsze sztolnie służące do odwadniania i transportu węgla, a w 1868 roku zainstalowano pierwszą maszynę parową. Zmieniła ona sposób przewozu węgla pod ziemią – skrzynie zastąpiono wózkami, a w szybach zamontowano klatki do transportu ludzi i materiałów. W tym czasie wprowadzono również użycie prochu strzelniczego do rozbijania skał oraz rozpoczęto sortowanie wydobywanego węgla. Końcem XIX wieku pojawiła się energia elektryczna oraz pierwsze maszyny elektryczne, co dodatkowo usprawniło procesy wydobywcze.

XX wiek i dwa nowe szyby wydobywcze

Na początku XX wieku rozpoczęto kompleksową modernizację kopalni pod kierownictwem księcia Jana Henryka XV. W latach 1902–1908 powstały dwa nowe szyby wydobywcze – Maria I i Maria II – które przez dziesięciolecia stały się symbolami Murcek. Powstały też nowe poziomy wydobywcze, na głębokości 64 i 114 metrów. Po przyłączeniu Murcek do II Rzeczypospolitej w 1922 roku zakład zmienił nazwę na Emanuel, a w 1937 roku na Książę Maria.

Równolegle rozpoczęto budowę nowej kopalni w Kostuchnie – Boże Dary – której połączenie z Murckami było planowane kilkakrotnie. Ostatecznie w 1976 roku kopalnie zostały połączone, tworząc jednostkę „Murcki”. W 1992 roku zakład wszedł w struktury Katowickiego Holdingu Węglowego, a w 2010 roku połączył się z kopalnią „Staszic”, tworząc dzisiejszą kopalnię „Murcki-Staszic”. Od 2017 roku kopalnia należy do Polskiej Grupy Górniczej, która kontynuuje wydobycie węgla, pielęgnując jednocześnie wielowiekową tradycję tego miejsca.

Górnicza pobudka na Nikiszowcu. ZDJĘCIA: