Śląska Wigilia inna niż wszystkie. Tych potraw nie zjesz nigdzie indziej, a i tradycje się różnią

Choć Boże Narodzenie obchodzone jest w całej Polsce, to na Górnym Śląsku ma ono wyjątkowy, niepowtarzalny charakter. To prawdziwy tygiel kulturowy, w którym przez wieki mieszały się wpływy polskie, czeskie i niemieckie. Jak podkreśla historyk Lech Krzyżanowski z Muzeum Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie, to właśnie ta mieszanka sprawia, że śląskie święta są tak unikatowe.

Tradycje bożonarodzeniowe na Górnym Śląsku to fascynująca mozaika zwyczajów, które kształtowały się przez wieki pod wpływem zmiennej przynależności regionu do Polski, Czech i Niemiec.

Jak wyjaśnia ekspert, śląska Wigilia to konglomerat zwyczajów polskich, niemieckich i czeskich, wzbogacony o religijną rywalizację katolików i ewangelików.

Siemieniotka, moczka i makówki. Tego musisz spróbować!

Tym, co najbardziej wyróżnia śląski stół wigilijny, są potrawy, których próżno szukać w innych częściach kraju. Obok tradycyjnego karpia czy kapusty z grochem pojawiają się prawdziwe regionalne perły. Mowa o siemieniotce, moczce i makówkach, które, jak mówi historyk, "praktycznie nigdzie indziej poza Śląskiem nie występują".

Siemieniotka to charakterystyczna zupa z siemienia konopnego, moczka to słodki deser na bazie piernika z bakaliami i suszonymi owocami, a makówki to warstwowa potrawa z maku, pieczywa i mleka. Przygotowanie tych dań, podobnie jak reszty wieczerzy, tradycyjnie spoczywało na barkach kobiet.

Już od początku grudnia dbano o czystość domu, pranie, sprzątanie i higienę, co w przemysłowym Górnym Śląsku z ogromną liczbą kominów fabrycznych było nie lada wyzwaniem. Mężczyźni natomiast ciężko pracowali w kopalniach i hutach, a w Wigilię siadali przy stole – cała reszta obowiązków spoczywała na kobietach - mówi Krzyżanowski.

Dzieciątko przynosi prezenty, a pies wróży zamążpójście

Na Śląsku nie spotkamy Gwiazdora ani Świętego Mikołaja z workiem prezentów. Tutaj podarki pod choinką zostawia Dzieciątko, co miało podkreślać polski charakter tradycji. To jednak niejedyny zwyczaj, który może zaskoczyć. Obowiązywało wiele przesądów, które miały zapewnić pomyślność.

Liczba biesiadników przy stole powinna być parzysta, ponieważ nieparzysta przynosiła nieszczęście. Dzieci dostawały prezenty od Dzieciątka, nie od Gwiazdora, co miało podkreślać polski charakter obdarowywania. W Śląsku Cieszyńskim popularne było dzielenie się orzechami, które wróżyły pomyślność w Nowym Roku.

W śląskich wsiach panny nasłuchiwały po wieczerzy szczekania psa – jego kierunek miał wskazywać, skąd nadejdzie przyszły mąż. Z kolei niektóre zwyczaje, jak strzelanie na wiwat, były odradzane jako kojarzone z niemiecką tradycją.

Jak śląskie tradycje wyglądają dzisiaj?

Po okresie PRL, kiedy wiele lokalnych zwyczajów zaczęło zanikać, dziś obserwujemy ich prawdziwy renesans. Coraz więcej rodzin świadomie wraca do korzeni, kultywując śląską kuchnię, gwarę i obrzędy wigilijne. Oczywiście, globalizacja również odcisnęła swoje piętno.

Globalizacja także wprowadza elementy popkultury. Mikołaj w czerwonym stroju, skarpety na prezenty, dekoracje świetlne teraz współistnieją z lokalnymi tradycjami, zwłaszcza podczas rodzinnych spotkań w Wigilię.

Jak podsumowuje Lech Krzyżanowski, współczesna śląska Wigilia to niezwykłe połączenie historii, kultury i rodzinnej atmosfery, które pokazuje wyjątkową tożsamość regionu.