Misja Ax-4 – globalne przedsięwzięcie naukowe
Misja Ax-4 to nie tylko historyczny moment dla Polski, ale również ogromne przedsięwzięcie naukowe na skalę globalną. W ramach misji przeprowadzono około 60 eksperymentów naukowych i działań badawczych, zaprojektowanych przez zespoły naukowców z 31 krajów, w tym m.in. z USA, Indii, Polski, Węgier, Arabii Saudyjskiej, Brazylii, Nigerii i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. To największa liczba eksperymentów naukowych przeprowadzonych w ramach misji Axiom Space na ISS.
Wśród zakwalifikowanych do realizacji projektów znalazły się dwa projekty związane z badaczami z Uniwersytetu Śląskiego: AstroMentalHealth i Yeast TardigradeGene.
AstroMentalHealth – jak kosmos wpływa na psychikę astronautów?
Pierwszy z eksperymentów, AstroMentalHealth, został opracowany przez zespół dr Agnieszki Skorupy z Wydziału Nauk Społecznych UŚ. Celem projektu było zbadanie wpływu izolacji kosmicznej oraz warunków panujących na stacji na zdrowie psychiczne i psychologiczne funkcjonowanie astronautów podczas krótkotrwałej misji kosmicznej. Równolegle, identyczne badania prowadzono w analogowym habitacie kosmicznym Lunares w Pile.
"Bazy polarne bardzo często opisywane są w literaturze jako analogiczne do kosmosu ze względu na izolację fizyczną i społeczną uczestników wypraw oraz ekstremalne warunki środowiskowe" – wspomina dr Agnieszka Skorupa, wyjaśniając, skąd pomysł na połączenie badań kosmicznych z badaniami w warunkach polarnych.
Wyniki badań mogą być niezwykle przydatne podczas selekcji i szkolenia przyszłych astronautów, a także w opracowywaniu strategii radzenia sobie ze stresem i izolacją w ekstremalnych warunkach.
Yeast TardigradeGene – drożdże z genem niesporczaka podbijają kosmos
Drugi eksperyment to projekt Yeast TardigradeGene, realizowany przez konsorcjum trzech uczelni: Uniwersytet Szczeciński, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytet Śląski w Katowicach. Celem projektu było wysłanie na Międzynarodową Stację Kosmiczną nowego szczepu drożdży, zmodyfikowanego genetycznie poprzez wprowadzenie genu niesporczaka, aby sprawdzić, jak będzie on sobie radził w warunkach mikrograwitacji i promieniowania.
Dr inż. Sławosz Uznański‑Wiśniewski sprawował pieczę nad eksperymentem Yeast TardigradeGene podczas całej misji, umieszczając hodowlę drożdży w module Columbus.
Badając niesporczaki, które mają bardzo duże zdolności przetrwania w skrajnie niekorzystnych warunkach, zaczęliśmy się zastanawiać, czy różnego rodzaju białka, które pomagają im w przetrwaniu, mogą pomóc również innym organizmom – wyjaśnia dr hab. Izabela Poprawa, prof. UŚ, która została zaproszona do projektu przez prof. Ewę Szuszkiewicz z Uniwersytetu Szczecińskiego.
Naukowcy liczą na to, że stworzony szczep drożdży będzie bardziej odporny na warunki panujące w przestrzeni kosmicznej i w przyszłości będzie mógł być wykorzystywany jako biofabryka pożywienia lub źródło paliwa podczas długich misji kosmicznych.
Powrót eksperymentów z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej to ważny krok w rozwoju polskiej nauki i technologii kosmicznych. Wyniki badań przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Śląskiego mogą mieć ogromny wpływ na przyszłe misje kosmiczne i na nasze zrozumienie wpływu kosmosu na zdrowie i funkcjonowanie człowieka.
