Co to jest depresja?
Uczucie smutku lub zmęczenia jest normalną reakcją na trudne lub stresujące doświadczenia. Czasami jednak uczucie smutku może utrzymywać się przez dłuższy czas i zacząć zakłócać codzienne życie. W takim przypadku obniżony nastrój staje się częścią choroby, którą nazywamy „depresją”.
Kto może cierpieć na depresję?
Depresja występuje u około 1–3% dzieci i młodzieży. Na depresję może zapaść każdy, niezależnie od wieku, statusu społecznego i wykształcenia. Nastoletnie dziewczęta są dwukrotnie bardziej narażone na tę chorobę niż nastoletni chłopcy.
Co powoduje depresję?
Do typowych przyczyn depresji należą między innymi:
Wydarzenia życiowe i okoliczności osobiste
Depresja może być wywołana stresującym lub przygnębiającym wydarzeniem, takim jak żałoba, przemoc w rodzinie, przewlekła choroba któregoś z rodziców, innego członka rodziny lub samego dziecka, przewlekły konflikt małżeński, wrogość i emocjonalne odrzucenie, nadmierne kontrolowanie przez rodziców, trudna sytuacja materialna rodziny, a nawet zmiana szkoły lub przeprowadzka.
Zdrowie fizyczne
Sen, dieta i aktywność fizyczna mają wpływ na nastrój i sposób radzenia sobie z różnymi problemami.
Warto zaznaczyć, że również problemy ze zdrowiem fizycznym, szczególnie te poważne lub długotrwałe, mogą powodować depresję lub ją pogłębiać. Należą do nich:
• choroby zagrażające życiu, takie jak rak i choroby serca
• długotrwałe i/lub bolesne choroby, takie jak zapalenie stawów
• problemy hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy
• schorzenia wpływające na mózg lub układ nerwowy.
Trauma z dzieciństwa
Zwiększona podatność na depresję u niektórych osób może wynikać z trudnych doświadczeń i traum z dzieciństwa, takich jak molestowanie (fizyczne, seksualne lub psychiczne), zaniedbanie, bycie świadkiem przemocy bądź traumatycznego wydarzenia lub niestabilne środowisko rodzinne.
Używanie alkoholu i narkotyków
Regularne intensywne picie alkoholu lub zażywanie narkotyków, takich jak konopie indyjskie, może w dłuższej perspektywie zwiększyć ryzyko depresji. Na rozwój depresji może mieć wpływ wiele różnych czynników, należy jednak pamiętać, że żaden z nich, sam w sobie, jej nie powoduje.
Jakie są objawy depresji?
Kiedy dziecko lub młoda osoba popada w depresję, można zaobserwować wiele zmian, takich jak:
• utrata zainteresowania zajęciami, które wcześniej sprawiały przyjemność
• utrata apetytu lub nadmierne objadanie się
• problemy z koncentracją, pamięcią lub podejmowaniem decyzji
• myśli samobójcze lub samookaleczanie się
• zakłócony lub zbyt długi sen
• uczucie ciągłego zmęczenia
• bóle głowy, bóle brzucha
• brak pewności siebie
• nieuzasadnione poczucie winy.
Charakterystycznym objawem w tej grupie wiekowej często jest rozdrażnienie i złość. W skrajnym stadium depresji u niektórych młodych ludzi mogą rozwinąć się „objawy psychotyczne”, przejawiające się w postaci dziwacznych myśli i doświadczeń. Niektóre dzieci doświadczają również okresów wysokiego nastroju, zwanych manią, na przemian z okresami obniżonego nastroju. Takie objawy świadczyć mogą o chorobie afektywnej dwubiegunowej.
Jaki wpływ może mieć depresja na młodego człowieka?
Czasem depresji towarzyszą poważne problemy związane nie tylko z samopoczuciem, ale także zachowaniem. Mogą one powodować trudności w domu, szkole, a także w relacjach z rodziną i przyjaciółmi. Niektórzy młodzi ludzie wykazują tendencję do zachowań ryzykownych, takich jak samookaleczanie, używanie narkotyków i alkoholu, niewłaściwe stosunki seksualne, porzucenie szkoły i próby samobójcze.
Nieleczona depresja prowadzić może do szeregu powikłań, a w skrajnych przypadkach do rozwoju zaburzeń lękowych, psychicznych i somatycznych (bulimia, anoreksja), a także do pojawienia się urojeń, myśli prześladowczych i samobójczych oraz zmian osobowościowych.
Gdzie można uzyskać pomoc?
Depresja jest chorobą uleczalną. Pierwszym krokiem w kierunku uzyskania pomocy jest dostrzeżenie problemu. Pomocna może być rozmowa z innymi osobami, które znają Twoje dziecko, na przykład z nauczycielami i wychowawcami, aby dowiedzieć się, jak radzi sobie ono w środowisku szkolnym.
Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko cierpi na depresję, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem psychiatrą. W razie potrzeby lekarz skieruje dziecko do psychologa np. w Poradni Zdrowia Psychicznego dla dzieci i młodzieży albo Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, gdzie oferowana jest specjalistyczna pomoc.
Jak leczy się depresję?
Celem leczenia jest złagodzenie objawów, zapobiegnięcie nawrotowi choroby i umożliwienie młodemu człowiekowi prowadzenia normalnego życia. Istotnym czynnikiem wspierającym chorego w procesie leczenia jest jego rodzina.
Każdy przypadek depresji wymaga indywidualnego podejścia i różnych metod leczenia, w tym farmakoterapii, a czasami hospitalizacji. Ważną rolę odgrywa również psychoterapia.
Terapia oparta na rozmowie (psychoterapia)
Przed rozważeniem innych możliwości, takich jak leki, warto wypróbować psychoterapie psychologiczne, takie jak CBT (terapia poznawczo-behawioralna) lub psychoterapia psychodynamiczna. Wsparcia wymaga również system rodzinny – tu z pomocą przychodzi psychoterapia rodzinna.
Leki
Wykazano, że niektóre leki przeciwdepresyjne, znane jako selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), wpływają korzystnie na leczenie depresji.
Przed rozpoczęciem leczenia lub w trakcie przyjmowania leków może być wymagane wykonanie różnych badań np.: fizykalnych, badań krwi itp.
Nie należy nagle przerywać raz rozpoczętego leczenia. Ważne jest, aby leki były przepisywane regularnie. O zmniejszeniu dawki lub odstawieniu leków decyduje wyłącznie lekarz prowadzący.
Żaden chory nie powinien zażywać leków bez regularnej kontroli procesu leczenia przez lekarza. Ma to na celu monitorowanie dawki leku i sprawdzanie, czy nie występują działania niepożądane.
Jak jeszcze można pomóc?
Rozpoznanie i zrozumienie choroby dziecka to ogromny krok w kierunku jej wyleczenia. Kiedy dziecko staje się rozdrażnione, wyraża złość w sposób nieadekwatny do bodźców lub wykazuje zachowania ryzykowne, rodzic często reaguje złością lub zdenerwowaniem. W takiej sytuacji należy jednak zachować spokój i szczerze porozmawiać o swoich uczuciach.
Jeśli dziecko nie chce rozmawiać o tym z Tobą, warto zwrócić się o pomoc do psychologa lub psychoterapeuty. Ważne jest, aby zachęcić je do rozmowy z osobą, której może zaufać, a także do przyjęcia profesjonalnej pomocy.
W poprawie nastroju dziecka może pomóc także wspólne spędzanie czasu, np. oglądanie filmu, granie w gry, gotowanie, spacery. Warto też zadbać o zdrową dietę i kondycję fizyczną.
Tadeusz Więciorek
psychoterapeuta Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Jastrzębiu-Zdroju
