Zamek w Tworkowie - rezydencja, która spłonęła dla pieniędzy. Jego ruiny wciąż fascynują

Spis treści

1. Historia Zamku w Tworkowie: Od Warowni do Neorenesansowej Rezydencji
2. Pożar i ruina: tragiczny los zamku w Tworkowie
3. Pałac w Tworkowie perełką gminy Krzyżanowice
4. Architektura pałacu w Tworkowie i dawny browar
5. Zamek w Tworkowie: Godziny Otwarcia i Informacje Praktyczne

Historia Zamku w Tworkowie: Od Warowni do Neorenesansowej Rezydencji

Początki zamku w Tworkowie sięgają średniowiecza, kiedy wzniesiono warownię w stylu gotyckim. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1525 roku. W XVI wieku zamek stał się własnością Jana Sup von Fullsteina, a w 1567 roku Kasper Wiskota von Wodnik rozpoczął jego przebudowę, tworząc rodową siedzibę.

W kolejnych wiekach zamek przechodził z rąk do rąk, należąc m.in. do rodzin von Charwat, Lassota i Lichnowski. W latach 1621-1637 Lichnowscy rozbudowali i zmodernizowali wnętrza zamku.

W 1841 roku zamek stał się własnością rodziny von Saurma-Jeltsch, która w latach 1872–1874 przeprowadziła gruntowną przebudowę w stylu neorenesansowym. Projektantem był Carl Heydenreich, znany architekt, który wcześniej pracował m.in. przy pałacu w Kopicach.

Pożar i ruina: tragiczny los zamku w Tworkowie

Niestety, w styczniu 1931 roku w zamku wybuchł pożar, który strawił niemal cały obiekt. Podejrzewano podpalenie w celu wyłudzenia odszkodowania, ale towarzystwo ubezpieczeniowe odmówiło wypłaty. Dach miał zostać zaimpregnowany łatwo palnym środkiem, a świadkowie tego wydarzenia mieli zginąć w niewyjaśnionych okolicznościach. Towarzystwo ubezpieczeniowe nie chciało wypłacić odszkodowania twierdząc, że celowo zniszczono partie pałacu, które ocalały od ognia. Sprawa miała swój finał w sądzie w Raciborzu. Dyrektor dóbr tworkowskich pozwał ubezpieczyciela żądając pół miliona marek. Ostatecznie sąd przyznał 100 tys. marek argumentując to tym, że część zamku nie została zniszczona w pożarze. 

Po tamtym pożarze pałacu nie odbudowano. Podczas działań wojennych w 1945 roku zamek ponownie spłonął. Straty, jakie tam wystąpiły, oszacowano na około 90 procent. W 1957 wydano zgodę na rozbiórkę tego, co pozostało po zamku tworkowskim. Ostatecznie do niej nie doszło, ale ruiny cały czas niszczały. 

Pałac w Tworkowie perełką gminy Krzyżanowice

Mimo zniszczeń, zamek w Tworkowie nadal zachwyca swoją historią i architekturą. Do dziś zachowały się fragmenty murów, wieża oraz piwnice.

W 2003 roku obiekt został przejęty przez gminę Krzyżanowice. W 2016 roku dzięki dotacji udało się zrewitalizować wieżę i ruiny. Dzięki środkom udało się je zabezpieczyć, udostępnić dawną wozownię i wieżę zamkową pełniącą obecnie funkcję widokowej. Obiekt jest udostępniony do zwiedzania od  połowy 2020 roku.  

Obecnie na zamku w Tworkowie można podziwiać:

• Odtworzoną wieżę pałacową z tarasem widokowym na wysokości 21 metrów.
• Pozostałości renesansowego założenia.
• Okrągłą basztę.
• Fragmenty fosy.
• Pozostałości parku krajobrazowego z XVIII wieku.

W pobliżu zamku, w kościele, znajduje się cenna ekspozycja sarkofagów rodziny von Reiswitz.

Architektura pałacu w Tworkowie i dawny browar

Obiekt w Tworkowie jest trójskrzydłowy. Postawiono go na rzucie podkowy. Główne skrzydło jest trzykondygnacyjne, a pozostałe dwukondygnacyjne. Do zachodniego skrzydła dostawiona została trzypiętrowa wieża. W południowo-zachodnim narożniku skrzydła wschodniego zachowała się druga wieża, okrągła i trzykondygnacyjna. Portal wejściowy z dwoma pilastrami po bokach jest zwieńczony frontonem z herbem  rodziny von Saurma-Jeltsch. Dawniej przed pałacem znajdowała się fosa. 

Co ciekawe, przy pałacu znajdował się również browar. Uruchomiono go w 1839. Produkowano tam piwo na sposób bawarski, które było pierwszym tego typu piwem na Górnym Śląsku. Największy rozwój zakładu przypada na rządy rodziny Saurma-Jeltsch. Przeszedł on modernizację, a następnie wzięto się za produkcję piwa typu pilneńskiego. W pewnym okresie do Tworkowa kursowały specjalne pociągi z Raciborza dowożące gości do ogródka piwnego i piwiarni. W dni robocze do składów towarowych dostawiano wagony osobowe. Był to ewenement w skali Śląska. Zakład zamknięto pod koniec XIX wieku, ponieważ nie wytrzymywał konkurencji z większymi browarami. 

Zamek w Tworkowie: Godziny Otwarcia i Informacje Praktyczne

Po zimowej przerwie, ruiny zamku w Tworkowie są ponownie otwarte dla zwiedzających.

Godziny otwarcia: 10:00 – 16:00 (godziny mogą się zmieniać w zależności od pory roku)

Wstęp: Bezpłatny

Adres: Tworków, ul. Zamkowa, 47-451 Krzyżanowice