Wezwanie do wojska: jak uniknąć? L4 zwalnia z obowiązkowych ćwiczeń wojskowych

Kto dostanie wezwanie do wojska?

Obowiązuje ustawa o Obronie Ojczyzny. Wprowadziła wiele nowych przepisów. Przede wszystkim wprowadziła Wojskowe Centra Rekrutacji, które zastąpiły Wojskowe Komisje Uzupełnień - WKU w każdym mieście. Najbardziej interesujące są zmiany dotyczące rezerwistów i wezwania do wojska na ćwiczenia. Obecnie służba wojskowa dotyczy oddzielnie rezerwy aktywnej i rezerwy pasywnej. Ta pierwsza, związana jest z większą ilością ćwiczeń, ale i przywilejami. 

Kto dostanie wezwanie do wojska?

Szacuje się, że w 2024 roku wezwanie do wojska na ćwiczenia dostanie 200 tys. ludzi. Do tej pory rezerwa była jedna. Do wspólnej grupy trafiały te osoby, które przeszły kwalifikację wojskową, ale nie odbyli przeszkolenia wojskowego i nie złożyli przysięgi, jak i byli wojskowi, ochotnicy po służbie przygotowawczej, żołnierze Narodowych Sił Rezerwowych.

Obowiązująca od 23 kwietnia 2022 r. ustawa o obronie Ojczyzny dzieli służbę w rezerwie na pasywną i aktywną. Wezwanie do wojska dotyczy osób z rezerwy aktywnej jak i pasywnej. 

Rezerwa pasywna: kto jest w tej grupie

Zgodnie z ustawą, pasywną rezerwę  tworzą wszystkie osoby, które:

• przeszły kwalifikację wojskową (czyli mają określoną kategorię zdolności do służby wojskowej), ale nie odbyli czynnej służby wojskowej i nie złożyli przysięgi,
• osoby, które mają jakikolwiek kurs wojskowy (np. dwutygodniowy w WOT, lub miesięczny w dobrowolnej zasadniczej służbie wojskowej), ale nie złożyły przysięgi wojskowej,
• osoby, które złożyły przysięgę wojskową, mają uregulowany stosunek do służby wojskowej, nie pełnią innego rodzaju służby wojskowej i nie są zainteresowane służbą w wojsku,
• osoby do 55. roku życia, a w przypadku podoficerów i oficerów - 63. roku życia.

Rezerwa aktywna: kto należy do tej grupy

Zgodnie z ustawą, aktywną rezerwę tworzą osoby, które:

• złożyły przysięgę wojskową
• nie pełnią innego rodzaju służby
• nie ukończyły 55. roku życia, a w przypadku osób posiadających stopień podoficerski lub oficerski – 63. roku życia
• złożą deklarację, że chcą się w takiej rezerwie znaleźć

Do aktywnej rezerwy mogą więc trafić np. byli żołnierze, emerytowani żołnierze (o ile nie przekroczą limitu wieku), osoby po służbie przygotowawczej, a także byli żołnierze WOT i absolwenci programu przeszkolenia wojskowego „Legia Akademicka”.

Jak wyglądają ćwiczenia wojskowe rezerwy?

Zobacz galerię zdjęć

Wezwanie do wojska - czy jest obowiązkowe?

Tak. Wezwanie do wojska na ćwiczenia jest obowiązkowe. Ustawa o Obronie Ojczyzny przewiduje, że rezerwiści pasywni mogą być wezwani do wojska na obowiązkowe ćwiczenia wojskowe:

• jednodniowe,
• krótkotrwałe do 30 dni bez przerwy,
• długotrwałe do 90 dni bez przerwy
• rotacyjne, łącznie do 30 dni, odbywane z przerwami w ciągu danego roku kalendarzowego.
• Rezerwiści ćwiczenia wojskowe mogą odbywać także biorąc udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków oraz w akcjach poszukiwawczych. Większość tych zdań wypełniają Wojska Obrony Terytorialnej.

Wezwanie do wojska dla rezerwistów pasywnych, czyli ponad 90 proc. dorosłych mężczyzn w Polsce rodzi ogromne problemy życiowe i zawodowe. Ale i tak mają lepiej niż rezerwiści aktywni, którzy na wezwanie do wojska muszą się stawić w koszarach:

• przez na co najmniej dwa dni w czasie wolnym od pracy raz na kwartał
• jednorazowo na 14 dni co najmniej raz na trzy lata.
• Służba ta może być też pełniona w trybie natychmiastowego stawiennictwa.

Wezwanie do wojska rodzi wiele problemów nie tylko rodzinnych, ale także zawodowych. Okazuje się, że termin wezwania do wojska automatycznie anuluje zaplanowany wcześniej urlop, czy też wyjazd na wakacje.

Jak uniknąć wezwania do wojska?

Unikanie wezwania do wojska jest prawnie karane. Na nic zda się nieodebranie listu poleconego, lub udawanie zamieszkiwania poza dresem zameldowania. W takiej sytuacji do gry wkracza Żandarmeria Wojskowa i ostatecznie prokuratura.

Żołnierza rezerwy zwalnia się z ćwiczeń wojskowych przed ich odbyciem w razie:

1. uznania go ze względu na stan zdrowia:

• za trwale i całkowicie niezdolnego do czynnej służby wojskowej,
• za niezdolnego do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju,
• za czasowo niezdolnego do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju,

2. wystąpienia jednej z okoliczności, o których mowa w art. 58 ust. 3 i art. 100 ust. 2 ustawy lub § 9 ust. 2.

3. śmierci lub obłożnej choroby najbliższego członka rodziny żołnierza, jeżeli udzielenie urlopu okolicznościowego w tym przypadku jest niewystarczające lub niecelowe,

4. zaistnienia innych szczególnie uzasadnionych okoliczności.

Punkt 4. daje najwięcej możliwości. Jedną z nich jest udowodnienie przez kierownika zakładu, że nieobecność pracownika w pracy grozi wymiernymi ogromnymi stratami finansowymi zakładu pracy lub skutkuje powstaniu znacznych szkód.

Czy L4 zwalnia z ćwiczeń wojskowych?

Tak. Choroba zwalnia z obowiązkowych ćwiczeń wojskowych. Punkt 4. daje także możliwość uniknięcia szkolenia w sytuacji choroby i L4. 

W tym przypadku jednak należy się liczyć z przesunięciem terminu wezwania do wojska na obowiązkowe ćwiczenie wojskowe.

Jak zmienić kategorię wojskową?

Kwestię zmiany kategorii zdolności do służby wojskowej przez żołnierza w tym konkretnym przypadku należy rozpatrywać w kontekście przepisów art. 81 i art. 83 ustawy o obronie ojczyzny, uwzględniając jednocześnie art. 87 i art. 88, ale także art. 152–169 oraz art. 531–544 ustawy o Obronie Ojczyzny.

Chodzi o osoby, która już posiadają orzeczoną kategorię zdolności do służby wojskowej w ramach kwalifikacji wojskowej, ale nie są zainteresowane ubieganiem się o powołanie do służby wojskowej i ich stan zdrowia się pogorszył. W tym przypadku istotne są także przesłanki, na których podstawie żołnierza przeniesiono do rezerwy pasywnej, oraz jego zdolność do służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. Z uwagi na funkcjonującą dotąd zasadę dobrowolności służby wojskowej (zawieszenie obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej) nie ma potrzeby wnioskowania o zmianę kategorii zdolności żołnierza w pasywnej rezerwie, jednak nie jest to prawnie ograniczone/zabronione.

W przypadku, gdyby wystąpiła potrzeba powołania do służby wojskowej na podstawie art. 152–169 ustawy o obronie ojczyzny (obowiązkowa zasadnicza służba wojskowa) czy też art. 531–544 tej ustawy (służba wojskowa w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny), osoba z orzeczoną kategorią zdolności zawsze ma prawo przedstawić stosowną dokumentację lekarską (psychologiczną) i na podstawie tej dokumentacji lub dodatkowych badań mieć ponownie określoną przez właściwy organ zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia służby wojskowej.

Obowiązkowe ćwiczenia wojskowe a urlop

Wyjaśnienia wymaga, że czas wolny od pracy to czas, w którym pracownik nie wykonuje pracy, a więc może to być czas, w którym pracownik odbiera przykładowo nadgodziny za ponadnormatywny czas pracy. Nie może to zaś być dzień urlopu wypoczynkowego z uwagi na regulacje zawarte w Kodeksie pracy, tj. art. 165 pkt 3 (8). Jego przepisy stanowią, że powołanie na ćwiczenia wojskowe w ramach pasywnej rezerwy, stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie albo stawienia się do pełnienia służby w aktywnej rezerwie, na czas do 3 miesięcy, stanowi obligatoryjną przesłankę do przesunięcia terminu urlopu. W tych dniach pracodawca, po przesunięciu urlopu wypoczynkowego na inny okres, udziela pracownikowi urlopu bezpłatnego.

Kto nie dostanie powołania do odbycia ćwiczeń wojskowych

Z mocy ustawy o Obronie Ojczyzny powołaniu nie podlegają ci rezerwiści, którzy:

• są tymczasowo aresztowani lub odbywają karę aresztu, karę pozbawienia wolności, w tym również zastępczą karę pozbawienia wolności, albo orzeczono wobec nich pozbawienie praw publicznych;
• są reklamowani od obowiązku pełnienia czynnej służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny;
• są przeznaczeni do służby w jednostkach zmilitaryzowanych lub do służby w obronie cywilnej;
• pobierają naukę w systemie dziennym w szkole ponadpodstawowej, wyższej zawodowej lub wyższej;
• pełnią służbę w charakterze funkcjonariusza lub kandydata na funkcjonariusza w Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Biurze Ochrony Rządu, Straży Ochrony Kolei lub Służbie Więziennej;
• są kobietami sprawującymi opiekę nad osobą, która ukończyła 75 lat życia, jeżeli osoba ta wspólnie z nimi zamieszkuje i opieki tej nie można powierzyć innym osobom;
• są mężczyznami samotnie sprawującymi bezpośrednią opiekę nad członkiem rodziny wspólnie z nimi zamieszkałym, który nie ukończył 16 lat życia lub został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy i do samodzielnej egzystencji albo ukończył 75 lat życia lub jest obłożnie chory, jeżeli nie ma innego pełnoletniego członka rodziny bliższego lub równego stopniem pokrewieństwa obowiązanego do sprawowania tej opieki;
• stale zamieszkują za granicą.