Przyjęty w 2018 roku przez rząd dokument określał cele i sposoby stworzenia rentownego i nowoczesnego górnictwa kamiennego w Polsce. Po kontroli NIK wyszło na jaw, że Program istniał jedynie na papierze.
Program był w istocie zbiorem zawartych w strategiach spółek węglowych założeń, działań, projektów i zadań. Do znaczącej liczby celów szczegółowych i zadań nie przypisano podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację, terminów ich osiągnięcia i źródeł finansowania. Część zaplanowanych przedsięwzięć nie była poprzedzona analizami i weryfikacją wykonalności, co sprawiło, że ich realizacja okazała się nieopłacalna. Rządowe Centrum Legislacji wskazywało na brak podstawy prawnej nałożenia na spółki obowiązków w formie programu rządowego – informuje Najwyższa Izba Kontroli.
Dotychczasowe Programy były nieskuteczne
Po 1989 roku w Polsce powstało łącznie 8 programów restrukturyzacji górnictwa. Jak podkreśla NIK za każdym razem założenia i prognozy Programów były zbyt optymistyczne i w efekcie nie doprowadziły do trwałej rentowności górnictwa. - Nierozwiązanym problemem była niska wydajność wydobycia, przerosty zatrudnienia i nieefektywny system wynagradzania, przekładający się na wysoki udział kosztów stałych w prowadzonej działalności oraz jej dużą wrażliwość na wahania popytu i cen węgla – czytamy w ocenie NIK.
Nowy Program dla górnictwa przyjęty w 2018 roku i skorygowany w 2019 obejmuje okres do 2030 roku. Nadzór nad realizacją zawartych w Programie zapisów w teorii sprawuje Ministerstwo Aktywów Państwowych, których ministrem jest Jacek Sasin. W teorii, bo jak wynika z raportu NIK z 74 działań wyszczególnionych w Programie aż 65 nie miało wskazanych bezpośrednich wykonawców.
Część działań i projektów nie zrealizowano, ponieważ uznano, że były nieopłacalne albo niezasadne. Stało się tak, bo niektóre działania przewidziane w Programie nie zostały poprzedzone rzetelnymi analizami, a ich realizacja okazała się niemożliwa lub niecelowa – informuje NIK.
NIK: Sektor wydobycia węgla nierentowny
Najwyższa Izba Kontroli dodaje, że podczas realizacji Programu doszło do utraty rentowności sektora górniczego: „Wskaźniki były nieadekwatne do przyjętego celu ponieważ żaden z nich nie dotyczył rentowności ani efektywności, a udział węgla kamiennego w cenie i kosztach energii elektrycznej nie zależy od podmiotów sektora górniczego”.
Dodatkowo według raportu NIK wyniki ulegały systematycznemu pogorszeniu, gdzie straty przewyższały dochody przez co wzrosło zadłużenie kopalń, z 7 mld zł w 2017 roku do 14 mld zł w 2020 roku.
Rozwiązaniem problemu z przyjętym w 2018 roku Programem według NIK jest opracowanie nowego Programu. - W opinii NIK w czasie projektowania nowego Programu należy przeprowadzić rzetelne analizy problemów występujących w sektorze i zaprojektować cele w Programie mające za zadanie usunięcie stwierdzonych problemów - opiniuje NIK.
