Wanda Rutkiewicz - alpinistka, z pasją do fotografii i kręcenia filmów w górach
Na wystawie „Spojrzenie z góry. Archiwum Wandy Rutkiewicz” w Muzeum Śląskim w Katowicach prezentowanych jest 35 fotografii wykonanych przez Wandę w latach 60., 70., 80. i wczesnych 90. Odnalezione zostały w jej zaginionym przed laty archiwum.
„Jakaś akcja, zamieć, lawina […] zdjęcia takie najlepiej oddają atmosferę wyprawy wysokogórskiej. W czasie zamieci wszelkie barwy ulegają wzmocnieniu, np. czerwień kombinezonu czy liny. Nie lubię zwykłych zdjęć widokowych. Wolę dynamiczne” – mówiła Wanda wiele lat temu w wywiadzie do magazynu „FOTO”.
Na zdjęciach są zatem przede wszystkim niesamowite górskie krajobrazy w różnych, zwłaszcza tych trudnych warunkach, pojawiają się też wspinacze walczący z przejmującym mrozem, śniegiem i wysokością.
- Pejzaż wysokogórski na zdjęciach Wandy Rutkiewicz jest często zamglony, magiczny i niepokojący, słowem: wzniosły. W tych obrazach można wyczuć niedopowiedzenia, obietnicę innej egzystencji, innej rzeczywistości, podobnie jak u Nikołaja Konstantinowicza Roericha, artysty malarza i podróżnika, który był źródłem inspiracji dla himalaistki. Tak jak on w górach szukała nie tylko piękna, ale także doznań duchowych. To widać na jej fotografiach, które emanują niemal mistycznym nastrojem, w którym człowiek łączy się z otaczającą naturą - mówi dr Katarzyna Gębarowska, jedna z autorek wystawy, badaczka historii fotografii, kuratorka wystaw fotograficznych.
Muzeum Śląskie prezentuje unikatowe zdjęcia i pamiątki z wypraw himalaistki
Zobaczymy jednak nie tylko fotografie. Na wystawie znajdują się też m.in. pamiątki i rzeczy związane z Wandą, takie jak m.in. aparat fotograficzny, kamerka, żółty kombinezon, w którym się wspinała, namiot, książki jej autorstwa, czołówka, listy do Polskiego Związku Alpinizmu, koszulka z napisem „a woman place is on top Annapurna”.
Można też posłuchać i zobaczyć krótki dokument audiowizualny, który specjalnie dla muzeum realizuje Eliza Kubarska, alpinistka, podróżniczka, artystka rzeźbiarka. Filmy Elizy były wielokrotnie nagradzane w Polsce i za granicą na festiwalach filmowych i przeglądach filmowych o tematyce górskiej.
Kuratorkami wystawy „Spojrzenie z góry. Archiwum Wandy Rutkiewicz” są wspomniana już dr Katarzyna Gębarowska i Beata Lisicka. Współpracuje z nimi Eliza Kubarska.
- Trafiłam na Elizę i okazalo się, że jest u niej całe archiwum zdjęć Wandy, które przeleżały 30 lat w pudle. Pożyczyliśmy mały fragment. Z kolei Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie udostępniło nam pamiątki po Wandzie. Wystawa ma ukazać Wandę jako kobietę wszechstronną – była nie tylko alpinistką, ale też fotografką, filmowczynią, pisarką i feministką – mówi dr Katarzyna Gębarowska.
Zdjęcia z archiwum Wandy udostępniła także jej siostra Janina Fies.
Pierwsza z Polski, pierwsza Europejka, pierwsza na świecie na Mount Evereście
W lutym 2023 roku obchodziliśmy 80. rocznicę urodzin wybitnej himalaistki, z kolei 16 października 2023 roku minęła 45. rocznica zdobycia przez Wandę Mount Everestu, najwyższego szczytu Ziemi.
Przypomnijmy tylko, że himalaistka była pierwszą Polką i pierwszą Europejką, a także trzecią kobietą na świecie, która 16 października 1978 roku weszła na najwyższą górę świata, Mount Everest (8849 m n.p.m.). Zdobyła osiem z czternastu ośmiotysięczników: Mount Everest (8849 m n.p.m.), Nanga Parbat (8126 m n.p.m.), K2 (8611 m n.p.m.) - jako pierwsza kobieta, Sziszapangmę (8013 m n.p.m.), Gaszerbrum II (8035 m n.p.m.), Gaszerbrum I (8080 m n.p.m.), Czo Oju (8188 m n.p.m.) oraz Annapurnę (8091 m n.p.m.).
Jeździła na wspólne wyprawy m.in. z himalaistami ze Śląska lub związanymi ze Śląskiem, w tym z członkami Klubu Wysokogórskiego w Katowicach: Jerzym Kukuczką, Arturem Hajzerem czy Krzysztofem Wielickim. Przyjaźniła się z nimi wiele lat.
Podobnie jak Jerzy Kukuczka, zamierzała wejść na wszystkie ośmiotysięczniki. Jej „Karawana Marzeń" - tak nazwała swój projekt - zakończyła się jednak w maju 1992 r. wraz z jej zaginięciem podczas ataku szczytowego na Kanczendzongę. Jej ciała nie odnaleziono. Miała zaledwie 49 lat.
Ekspozycja w Muzeum Śląskim będzie prezentowana do 31 marca 2024 roku.
i
