Perła śląskiego gotyku
Zamek Piastowski to zabytkowy gród o nie do końca poznanej historii. Jest niewątpliwie najcenniejszym średniowiecznym obiektem w województwie śląskim. Współczesna budowla łączy różne style architektoniczne.
Jednym z najbardziej wartościowych elementów zamku jest kaplica św. Tomasza Becketa z Canterbury, nazywana perłą śląskiego gotyku. Zarówno zamek, jak i kaplica są dostępne dla zwiedzających codziennie, a na ich terenie organizowane są liczne wydarzenia.
Historia najcenniejszego zabytku w Raciborzu
Kaplica zamkowa, według przekazów historycznych, powstała około 1290 roku. Jest symbolem porozumienia pomiędzy księciem Henrykiem IV Probusem a biskupem wrocławskim Tomaszem II. Otrzymała wezwanie na cześć angielskiego męczennika, arcybiskupa Canterbury, co jest niezwykle rzadkim przypadkiem na ziemiach polskich.
Przypuszcza się, że powstała na miejscu wcześniejszej romańskiej rotundy, co potwierdziły badania archeologiczne prowadzone w jej wnętrzu w latach 60. i 80. XX wieku.
Wcześniejsza świątynia prawdopodobnie nosiła wezwanie św. Jana Chrzciciela, które później nadano w 1307 roku kościołowi na Ostrogu. Pierwotny kościół powstał około XII wieku z inicjatywy Mieszka Plątonogiego, jednak nowa fundacja musiała nastąpić przed 1292 rokiem. Budowa kaplicy została sfinansowana przez Przemysława Raciborskiego.
Pełniła funkcję kolegiaty, będąc miejscem chrztów, ślubów arystokratów i uroczystych procesji. Przez lata wiernie służyła książęcemu dworowi.
W 1519 r., w wyniku pożaru jaki wybuchł na zamku, największe szkody poniosła kaplica, runęła wtedy ściana południowa oraz sklepienia. Odbudowano je i gdzie obniżono poziom kondygnacji górnej. Oprócz tego od strony południowej dobudowano zakrystię.
Każdego roku do kaplicy zmierzały cztery uroczyste procesje, podczas których niesiono relikwie męczennika.
W okresach, gdy właścicielami zamku byli protestanci, tacy jak Jerzy von Brandenburg, Jan Zygmunt Batory czy Bethlen Gábor, odprawianie mszy świętych w kaplicy było zabronione. W latach 1542–1629 nie organizowano również procesji, z wyjątkiem tej odbywającej się w Boże Ciało, która miała miejsce pod eskortą uzbrojonych mieszczan i poddanych kapituły.
Podczas odbudowy po kolejnym pożarze powstało sklepienie kolebkowe z lunetami nad kryptą. Oprócz tego skrócone zostało przęsło zachodnie oraz fasada została przebudowana w stylu barokowym.
W 1687 r. w świątyni odbył się chrzest Turczynki i Turka. Turek o imieniu Mahomet przybrał nowe imię, Teofil, a Turczynka - Barbara Antonina Eufrazja.
Zabytek ten bywa określany jako „śląska Sainte-Chapelle” i „perła śląskiego gotyku”. Pierwsze z tych określeń nawiązuje do słynnej, dwukondygnacyjnej kaplicy zamkowej Sainte-Chapelle w Paryżu.
Według badacza, prof. Grzybkowskiego, jest to najpiękniej zachowana średniowieczna kaplica zamkowa nie tylko na Śląsku, ale i w całej Polsce. Eksperci nie mają wątpliwości, że to wyjątkowy zabytek. Stąd też w pełni uzasadnione jest określanie tej budowli mianem "perły śląskiego gotyku".
Nowe oblicze kaplicy św. Tomasza Becketa
Na przestrzeni wieków kaplica przechodziła liczne przebudowy i renowacje, dostosowując się do zmian wynikających z nowych właścicieli. Nie oszczędzały jej kataklizmy – pożary, powodzie i działania wojenne, a także upływający czas i zaniedbania. Jednak po każdym zniszczeniu następował okres odbudowy.
Obecnie kaplica św. Tomasza Becketa jest w pełni odrestaurowana. Pięcioletnie prace konserwatorskie, które kosztowały łącznie ponad 2,8 mln złotych, przywróciły jej dawny blask. Przedsięwzięcie zakończono się w czerwcu 2016 roku. Modernizacja objęła:
- remont i wymianę pokrycia dachu oraz remont wieżyczki,
- wykonanie nowych witraży,
- konserwację kamieniarki okiennej,
- renowację kamiennych portali wejściowych,
- wyeksponowanie ważnych detali (kamienne konsole żeber sklepiennych, kanał przy oryginalnej wschodniej ścianie kaplicy), renowację sklepienia (z elementami polichromii)
- remont elewacji zewnętrznej.
Po zakończeniu renowacji wzbogaciła się o historyczne wyposażenie
- dębowe ławki oraz obraz spod pędzla Jana Bochenka
- dwie figury świętych
- mensę ołtarzową,
- mównicę,
- krzesła dla celebransów,
- krzyż oraz tabernakulum.
Wyróżnienie kaplicy
W kwietniu 2017 roku została wyróżniona w 42. edycji konkursu Generalnego Konserwatora Zabytków na „Zabytek Zadbany”.
- Otrzymała wyróżnienie za kompleksowe prace restauratorskie oparte na pełnych badaniach archeologicznych, historycznych, architektonicznych i konserwatorskich. Przeprowadzone zostały z maksymalnym poszanowaniem substancji zabytkowej. Prace pozwoliły na harmonijne wyeksponowanie wszystkich istotnych faz rozwojowych obiektu. - czytamy na stronie Zamku Piastowskiego.
Dziś kaplica ponownie przyciąga turystów z całej Polski i zagranicy, będąc jednym z najcenniejszych zabytków regionu. Można ją również zarezerwować na swój ślub.
