Mija 40 lat od pierwszego udanego przeszczepu serca w Polsce
W kalendarzu polskiej medycyny data 5 listopada 1985 roku zapisała się jako symbol odwagi, determinacji i przełomu. To właśnie tego dnia zespół kardiochirurgów składający się z Andrzeja Bochenka, Jerzego Wołczyka, Mariana Zembali i Bogusława Ryfińskieo pod kierownictwem docenta Zbigniewa Religi w Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu przeprowadził pierwszą w Polsce operację przeszczepienia serca.
Chociaż droga do sukcesu była wyboista, wydarzenie to otworzyło nowy rozdział w historii transplantologii i uczyniło Zabrze jej krajową stolicą. W 2025 roku, w 40. rocznicę tamtych chwil, miasto oddaje hołd pionierom i wszystkim, którzy przyczynili się do ratowania tysięcy istnień ludzkich.
Początki pełne dramatyzmu
Choć w powszechnej świadomości operacja z 5 listopada 1985 roku funkcjonuje jako udana, jej przebieg był niezwykle dramatyczny. Biorcą był 63-letni pacjent z zaawansowaną niewydolnością krążenia. Mimo że zabieg przebiegł pomyślnie, w kolejnych dobach pojawiły się poważne powikłania, które doprowadziły do zgonu pacjenta w siódmej dobie.
Zespół prof. Religi nie poddał się. Już tydzień później, 12 listopada, przeprowadzono drugą transplantację. Tym razem pacjentem był 25-latek. Przeszczepione serce pracowało bez zarzutu, jednak w 39. dniu po operacji chory zmarł z powodu uogólnionej posocznicy. Trzecia transplantacje serca, podjęta w kwietniu 1986 roku, również zakończyła się niepowodzeniem z powodu utrwalonego nadciśnienia płucnego u biorcy. Chory zmarł w 7. dobie po zabiegu. Dopiero czwarta operacja, przeprowadzona 11 maja 1986 roku, przyniosła pełen sukces. 35-letni pacjent po czterech tygodniach opuścił klinikę w bardzo dobrym stanie, stając się pierwszym w Polsce pacjentem, który dzięki przeszczepowi serca wrócił do normalnego życia.
Dziedzictwo, które trwa do dziś
Determinacja prof. Religi i jego współpracowników zaowocowała nie tylko kolejnymi udanymi operacjami, ale także dynamicznym rozwojem całej dziedziny. Już w lutym 1988 roku zespół z Zabrza przeszczepił serce pierwszemu małoletniemu pacjentowi, 15-letniemu Maćkowi, który z nowym organem przeżył kolejne 28 lat.
Wizja profesora wykraczała daleko poza salę operacyjną. Jego zaangażowanie doprowadziło do powołania Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii i rozpoczęcia prac nad polskim sztucznym sercem. Dzięki temu w Zabrzu powstały pierwsze polskie systemy wspomagania krążenia, a w 2008 roku wykonano tu pierwszy w kraju przeszczep serca u niemowlęcia. Dziś Śląskie Centrum Chorób Serca pozostaje najważniejszym polskim ośrodkiem transplantacyjnym narządów klatki piersiowej, kontynuując dzieło swojego założyciela.
Zabrze pamięta. Program obchodów 40. rocznicy
Aby uczcić cztery dekady polskiej transplantologii serca, Miasto Zabrze oraz Śląskie Centrum Chorób Serca przygotowały cykl wydarzeń rocznicowych.Obchody rozpoczną się 3 listopada w Domu Muzyki i Tańca. Ponad tysiąc uczniów szkół średnich weźmie udział w interaktywnej lekcji poświęconej transplantologii. Kluczowym punktem programu będzie debata oksfordzka pod hasłem „Każdy powinien być potencjalnym dawcą narządów po śmierci?”. Spotkanie zakończy projekcja głośnego filmu Łukasza Palkowskiego „Bogowie”, opowiadającego o pionierskich latach zabrzańskiej kardiochirurgii.
Główne uroczystości zaplanowano na 5 listopada. W Urzędzie Miejskim w Zabrzu odbędzie się debata „40 lat po przeszczepieniu serca – dziedzictwo prof. Zbigniewa Religi”. Wezmą w niej udział m.in. pionierzy, którzy pracowali w zespole profesora, a także piloci wojskowi zaangażowani od samego początku w „Akcję Serce”, czyli transport organów do przeszczepów. Jak zapowiedział jeden z lotników.
Kulminacyjnym momentem obchodów będzie uroczyste otwarcie „Skweru Dawców Drugiego Życia” przy ulicy Piastowskiej niedaleko pomnika prof. Zbigniewa Religi. W obecności pacjentów po transplantacji i przedstawicieli rodzin dawców symbolicznie zasadzona zostanie kalina - roślina, której czerwone owoce przypominają serca, symbolizując dar życia. Skwer stanie się miejscem pamięci o tych, których największa strata dała innym nadzieję na przyszłość.
