Elektrociepłownia Zabrze znajdzie się na liście zabytków województwa?
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach wszczął oficjalne postępowanie administracyjne, którego celem jest wpisanie historycznego kompleksu Elektrociepłowni Zabrze do rejestru zabytków. Decyzja ta oznacza objęcie ochroną konserwatorską nie tylko kluczowych budynków, ale również terenu wokół nich, co ma zapewnić integralność tego postindustrialnego dziedzictwa.
Zakres planowanego wpisu jest szeroki i obejmuje najważniejsze elementy dawnego zakładu. Na liście znalazły się m.in. budynki hali rozdzielni głównej 6kV, hali maszynowni, hali kotłowni II, budynek dyrekcji i pracowni, a także obiekty administracyjne, warsztaty, szatnię i łaźnię, magazyny, portiernię, świetlicę i Kino Energetyk. Ochroną mają zostać objęte również ikoniczne elementy krajobrazu przemysłowego - dwa ceglane kominy oraz chłodnia kominowa.Wszczęcie procedury wiąże się z konkretnymi ograniczeniami dla właściciela terenu.
- Od dnia wszczęcia postępowania w sprawie wpisu zabytku do rejestru, do dnia, w którym decyzja w tej sprawie stanie się ostateczna, przy zabytku, którego dotyczy postępowanie, zabrania się prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i podejmowania innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku - informuje urząd konserwatorski.
Nowe życie postindustrialnego giganta
Właścicielem Elektrociepłowni Zabrze jest Grupa Arche, która nabyła obiekt od lokalnego samorządu. Firma, znana z rewitalizacji obiektów historycznych, ma ambitne plany wobec tego miejsca. Piotr Grochowski, główny architekt Grupy Arche, w rozmowie z PAP zapewnił, że firma była świadoma wartości historycznej zakładu jeszcze przed jego zakupem i w pełni popiera starania o wpis do rejestru.
- Nam również zależy na tym, żeby wpisać ten obiekt do rejestru zabytków. Być może dla niektórych inwestorów byłaby to przeszkoda, ale dla nas jest to ogromnym atutem - podkreślił Grochowski.
Inwestor zapowiedział, że na terenie dawnej elektrociepłowni powstanie hotel w nowoczesnej, kontenerowej formie, a historyczne wnętrza zostaną zaadaptowane na potrzeby przestrzeni gastronomicznych, edukacyjnych i kulturalnych. Szacowany koszt rewitalizacji tego monumentalnego kompleksu to około 70 milionów złotych. Plany te wpisują się w dotychczasową działalność Grupy Arche, która specjalizuje się w branży hotelarskiej i deweloperskiej, z dużym naciskiem na odnawianie zabytków.
Kawał historii zamknięty w cegle
Historia Elektrociepłowni Zabrze sięga końca XIX wieku, kiedy to rozpoczęto w niej produkcję prądu. Był to kluczowy impuls dla rozwoju energetyki na całym Górnym Śląsku, a także dla samego Zabrza, które w tamtym czasie nie posiadało jeszcze praw miejskich. W okresie dwudziestolecia międzywojennego zakład był jedną z największych i najnowocześniejszych elektrowni w regionie. Mimo zniszczeń wojennych i powojennych grabieży, jego funkcjonowanie zostało utrzymane. W latach 70. XX wieku przekształcono go w elektrociepłownię i przez ponad sto lat dostarczała ciepło mieszkańcom.
Skalę obiektu najlepiej oddaje jego kubatura, która przekracza 220 tysięcy metrów sześciennych. Dla porównania kubatura Zamku w Malborku wynosi około 250 tysięcy metrów sześciennych.
W 2022 roku, w 125. rocznicę powstania, miasto Zabrze stało się właścicielem kompleksu za symboliczną kwotę 100 zł. Miasto początkowo udostępniało dawny zakład do zwiedzania, deklarując wolę jego rewitalizacji. Ówczesna miejskie władze oszacowały koszt rewitalizacji na ok. 500 mln zł, których w miejskim budżecie nie było. Ostatecznie kompleks został wystawiony na sprzedaż za 7,4 mln zł, a jego nowym właścicielem została Grupa Arche S.A.
Obiekt już wcześniej figurował w gminnej ewidencji zabytków, jednak wpis do rejestru wojewódzkiego nada mu znacznie wyższą rangę ochrony.
Element turystycznej mapy regionu
Rewitalizacja Elektrociepłowni Zabrze ma stać się ważnym elementem budowania turystycznej marki miasta i regionu. W Zabrzu z powodzeniem działa już Muzeum Górnictwa Węglowego, którego atrakcje - Kopalnia Guido i Sztolnia Królowa Luiza - należą do najpopularniejszych obiektów postindustrialnych na Śląsku. Co istotne, oba te miejsca znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie elektrociepłowni, co tworzy potencjał do stworzenia spójnego szlaku turystycznego.
Dodatkowo, miasto prowadzi starania o wpis „Historycznego kompleksu wydobycia węgla kamiennego w Zabrzu (XVIII-XX w.)” na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Działania te, w połączeniu z nową funkcją elektrociepłowni, mają przyciągnąć do Zabrza jeszcze większą liczbę turystów z Polski i zagranicy.
