Od nazistowskiej prowokacji po ikonę miasta. Historia Radiostacji Gliwice
Wzniesiona w 1935 roku, imponująca modrzewiowa wieża o wysokości 111 metrów stała się nieodłącznym elementem panoramy Gliwic. Jako Sender Gleiwitz była jednym z ponad pięćdziesięciu nowoczesnych obiektów tego typu, które Niemcy zbudowali w latach 30. XX wieku. Jest to druga radiostacja, która powstała na terenie Gliwic - pierwsza działała w budynku przy dzisiejszej ul. Radiowej, gdzie obecnie funkcjonuje szpital. Zbiegiem czasu jednak potrzebne były bardziej zaawansowane rozwiązania.
Głównym zadaniem, zachowanego do dziś kompleksu przy ul. Tarnogórskiej, było retransmitowanie audycji z głównej rozgłośni we Wrocławiu (ówczesnym Breslau), a także emitowanie programów przygotowywanych w studiu w Gliwicach.
Jednak to nie zaawansowanie techniczne przyniosło jej spory rozgłos. Ze względu na strategiczne znaczenie w systemie propagandowym III Rzeszy, Radiostacja stała się sceną jednego z najbardziej cynicznych aktów w historii. 31 sierpnia 1939 roku, na kilka godzin przed atakiem na Polskę, grupa niemieckich funkcjonariuszy SS, udając polskich powstańców, wtargnęła do budynku. Ich celem było nadanie komunikatu o rzekomym zajęciu stacji przez Polaków. Chociaż z powodu problemów technicznych udało im się wyemitować tylko kilka słów, incydent ten, znany jako "prowokacja gliwicka", posłużył Hitlerowi jako pretekst do rozpoczęcia II wojny światowej.
Po zakończeniu wojny losy Radiostacji wciąż były burzliwe. Obiekt przejęło Polskie Radio, a wieża służyła jako nadajnik dla Rozgłośni w Katowicach. W latach 1950-1956 historia zatoczyła koło i Radiostacja ponownie stała się narzędziem propagandy. Tym razem jej sygnał wykorzystywano do zagłuszania zachodnich rozgłośni, takich jak Radio Wolna Europa, Głos Ameryki czy BBC, w ramach ogólnokrajowej akcji dezinformacyjnej pod kryptonimem "Radio w służbie pokoju". W kolejnych dekadach, od lat 60. aż do 90., w Radiostacji znajdował się warsztat produkujący urządzenia radiotechniczne.
Przełom nastąpił w 2003 roku, kiedy miasto Gliwice odkupiło historyczny obiekt wraz z przyległym terenem od Telekomunikacji Polskiej S.A. Radiostacja wraz z 3 hektarową działką została przekazana pod opiekę Muzeum w Gliwicach, stając się jednym z jego oddziałów. Dziś jest to ważny punkt na Szlaku Zabytków Techniki, który gromadzi zabytki techniki i edukuje na temat roli mediów w historii.
Dni otwarte Radiostacji Gliwice
Tegoroczne obchody 90-lecia gliwickiej radiostacji nawiązują do daty zawieszenia wiechy na konstrukcji wieży, co miało miejsce 9 października 1935 roku. Główne uroczystości zaplanowano na weekend od 10 do 12 października.
Muzeum w Gliwicach zaprasza na trzydniowe Dni Otwarte, podczas których wstęp na wszystkie wydarzenia będzie wolny. Obchody rozpocznie otwarcie wystawy plenerowej "100 lat gliwickiej radiofonii". Ekspozycja, której kuratorem jest dr Marek Cieśliński, przybliży nie tylko dzieje samej wieży, ale całą historię radiotechniki w mieście - od pierwszej stacji, przez radiowęzły zakładowe, aż po współczesne rozgłośnie.
Kluczowym punktem programu będzie panel dyskusyjny "Dziedzictwo Radiostacji". Wezmą w nim udział wybitni znawcy tematu, m.in. prof. Sebastian Fikus z Uniwersytetu Śląskiego, wieloletni opiekun obiektu Andrzej Jarczewski, dziennikarze Radia Katowice Dorota Stabik i Sławomir Herman, a także przedstawiciele miasta i muzeum.
Miłośnicy kina będą mieli okazję zobaczyć trzy filmy, które powstały w murach Radiostacji. Zaprezentowane zostaną dwie fabularne interpretacje prowokacji gliwickiej: wschodnioniemiecki "Der Fall Gleiwitz" (1961) oraz polska "Operacja Himmler" (1979). Program dopełni film dokumentalny "Cień Radiostacji" (2003). W planach są również oprowadzania kuratorskie po wystawie i wnętrzach historycznego budynku.
90-lecie gliwickiej Radiostacji - harmonogram
Piątek 10 października:
- godz. 9.00 – lekcja muzealna "Dziedzictwo Radiostacji" – dla szkół średnich (obowiązują zapisy, liczba miejsc ograniczona),
- godz. 16.30 – otwarcie wystawy plenerowej "100 lat gliwickiej radiofonii",
- godz. 17.00 – panel dyskusyjny „Dziedzictwo Radiostacji” z udziałem historyków, dziennikarzy i pasjonatów,
- godz. 18.00 – Pokaz filmu "Operacja Himmler".
Sobota 11 października:
- godz. 16.00 – oprowadzanie kuratorskie po wystawie plenerowej „100 lat gliwickiej radiofonii”,
- godz. 17.00 – pokaz filmu "Cień Radiostacji".
Niedziela 12 października:
- godz. 16.00 – oprowadzanie kuratorskie po Radiostacji,
- godz. 17.00 – pokaz filmu "Der Fall Gleiwitz".
i
