Zabrze walczy o wpis UNESCO. Chce światowego uznania górniczego dziedzictwa miasta

Wniosek o wpisanie Zabrza na listę UNESCO

To może być przełomowy moment dla Zabrza. We wtorek 24 czerwca delegacja reprezentująca miasto i region złoży w Warszawie na ręce minister kultury i dziedzictwa narodowego Hanny Wróblewskiej oficjalny wniosek o wpis zabrzańskiego kompleksu pod nazwą „Historyczny kompleks wydobycia węgla kamiennego w Zabrzu (XVIII–XX wiek)” na polską Listę Informacyjną UNESCO. Jest to pierwszy, kluczowy krok w procesie ubiegania się o miejsce na prestiżowej Liście Światowego Dziedzictwa.

W skład delegacji, która udała się do Warszawy, weszli pełniąca obowiązki prezydenta Zabrza Ewa Weber, dyrektor Muzeum Górnictwa Węglowego Bartłomiej Szewczyk, marszałek województwa śląskiego Wojciech Saługa oraz senator Halina Bieda.

- Zabrzański Kompleks Wydobycia Węgla Kamiennego to świadectwo naszej historycznej roli jako awangardy przemysłowej w XIX i XX wieku. Dziś przemysłowy dorobek miasta z powodzeniem przekształcamy w unikatową atrakcję turystyczną - podkreśla p.o. prezydenta Zabrza, Ewa Weber.

Marszałek Województwa Śląskiego Wojciech Saługa zwraca uwagę na odpowiedzialność, jaka wiąże się z potencjalnym wpisem na listę UNESCO.

- To nie tylko zaszczyt, ale także zobowiązanie do dalszej ochrony i promocji naszego dziedzictwa oraz angażowania mieszkańców w jego rozwój - powiedział.

Złożenie wniosku na Listę Informacyjną to dopiero początek długiej procedury. Po jego akceptacji przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego dokumentacja zostanie oficjalnie przesłana do Sekretariatu Komitetu Światowego Dziedzictwa w Paryżu. Dopiero po upływie co najmniej roku możliwa będzie wstępna ocena formalna i merytoryczna wniosku przez międzynarodowych ekspertów. Ostateczną decyzję o wpisaniu obiektu na Listę Światowego Dziedzictwa podejmuje Komitet podczas corocznych sesji. Cały proces może potrwać nawet kilka lat.

Które obiekty znalazły się we wniosku?

Wniosek dotyczy całego zespołu zabytków składającego się z trzech powiązanych ze sobą obiektów:

• Kopalni Królowej Luiza, czyli jednej z najstarszych i najlepiej zachowanych kopalń węgla kamiennego na Śląsku. W skład kompleksu wchodzi też pokazowo-edukacyjny zespół kopalniany z drugiej połowy XX w. (kopalnia szkoleniowa);
• Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej, czyli najdłuższe zachowane w Europie górnicze wyrobisko transportowo-odwadniające, drążone od końca XVIII w.;
• Kopalni Guido - założonej w XIX w. kopalni prywatnej, która w drugiej połowie XX w. otrzymała nowe życie jako kopalnia doświadczalna i szkoleniowa. Dziś oferuje jedną z najgłębszych i najciekawszych tras turystycznych w europejskim górnictwie, z doskonale zachowanym, działającym parkiem maszynowym.

Obiekty te wchodzą w skład Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. W ubiegłym roku muzeum odwiedziło blisko pół miliona osób. Ambitny cel miasta to podwojenie tej liczby i osiągnięcie miliona turystów rocznie. 

Przypomnijmy, w 2024 roku podjęto decyzję o zmianie głównego organizatora muzeum. Zostanie nim marszałek województwa śląskiego, a miasto Zabrze pozostanie jedynie współorganizatorem.

Zabrze drugim śląskim obiektem na liście UNESCO?

Dołączenie do Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO oznacza wejście do elity globalnych zabytków. Obecnie w województwie śląskim jedynym reprezentantem na prestiżowej liście jest wpisana w 2017 roku Kopalnia Srebra i Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach. Zabrze może zostać drugim obiektem z regionu.

Łącznie na liście UNESCO znajduje się 17 obiektów z Polski. Poza województwem śląskim są to:

• Historyczne Centrum Krakowa,
• Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni,
• niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz-Birkenau,
• Puszcza Białowieska,
• Historyczne Centrum Warszawy,
• Stare Miasto w Zamościu,
• Średniowieczne miasto w Toruniu,
• Zamek krzyżacki w Malborku,
• Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy,
• Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy,
• Drewniane kościoły południowej Małopolski,
• Park Mużakowski,
• Hala Stulecia we Wrocławiu,
• Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat,
• Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego,
• Pradawne i pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy.