Barbórka i tradycje górnicze dziedzictwem kulturowym ludzkości? Wpłynął wniosek do UNESCO

Barbórka i tradycje górnicze znajdą się na liście UNESCO? Jest taki pomysł

W pracach nad wnioskiem brały udział grupy górnicze z Austrii, Luksemburga i Polski. Jeśli chodzi o nasz kraj, w akcję włączyli się górnicy węgla kamiennego z Wałbrzycha i Górnego Śląska, górnicy soli z Bochni i Wieliczki, a także potomkowie górników rud z Tarnowskich Gór oraz górnicze orkiestry dęte z Górnego Śląska. W działania włączyli się także górnicy rud metali, węgla i magnezytu z Austrii oraz górnicy rud żelaza, miedzi i łupków z Luksemburga.

Uroczystość św. Barbary, patronki górników, przypada 4 grudnia. Coroczne obchody obejmują uroczystości religijne i świeckie dla górników i oraz społeczności lokalnych w miejscowościach górniczych i pogórniczych. Górnicy noszą uroczyste mundury lub stroje robocze i organizują publiczne przemarsze przez miejsca, w których pracują, wraz z przedstawicielami społeczności, stowarzyszeń, władz lokalnych. Parady są często prowadzone przez górnicze orkiestry dęte. Wizerunki świętej Barbary, które można znaleźć w kopalniach, kościołach, a także w pobliżu miast i wsi w formie pomników, są odwiedzane przez praktykujących i dekorowane kwiatami. Popołudniami i wieczorami od połowy listopada do początku grudnia odbywają się karczmy i biesiady. Górnicy i wszyscy zainteresowani spotykają się, aby cieszyć się górniczą muzyką, śpiewem i tańcem podczas tradycyjnego posiłku z piwem i alkoholem - przeczytamy we wniosku.

Górnicy mają własną odmianę języka i górniczą muzykę 

Depozytariusze przypomnieli, że górnicza kultura obejmuje socjolekt, który służy do komunikowania się podczas pracy, zacieśniania więzi. Socjolekt to odmiana językowa i w przypadku górników jego najczęstszym przejawem są pozdrowienia "Szczęść Boże!", "Glück Auf!" czy "Gléck Op!". Powszechność socjolektu górniczego wpłynęła na powstanie folkloru słowno-muzycznego. Górnicy zaczęli tworzyć nowe pieśni i modyfikować istniejące, a z czasem muzyka górnicza stała się istotną częścią uroczystości barbórkowych.

Wnioskodawcy wskazali również, że Barbórka i tradycje górnicze "mają dziś ogromne znaczenie dla tożsamości, szczególnie dla społeczności na terenach pogórniczych. W obliczu zaniku materialnego górniczego dziedzictwa kulturowego, niematerialne dziedzictwo górnicze jest głównym narzędziem utrzymania tożsamości przodków, których praca ukształtowała środowisko, w którym żyją dziś depozytariusze. W obliczu nieuniknionych zmian gospodarczych trwałość niematerialnego dziedzictwa górniczego zależy od siły jego depozytariuszy”.

Kiedy zapadnie decyzja UNESCO ws. barbórki i tradycji górniczych?

Prace nad wnioskiem wielonarodowym rozpoczęło Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w 2019 roku. W 2022 roku prace z ramienia Departamentu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego koordynowała Radca Ministra ds. UNESCO Joanna Cicha-Kuczyńska. Przy czym wniosek opracowała dr Beata Piecha-van Schagen z Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie".

Jeśli wniosek zostanie zaakceptowany, barbórka i tradycje górnicze zostaną wpisane na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w grudniu 2025 roku. (PAP)

autor: Józef Krzyk