Gdzie Śląsk sięga najwyżej? A gdzie opada najniżej?
Choć województwo śląskie wielu osobom kojarzy się przede wszystkim z przemysłowym pejzażem, to pod względem wysokości terenu potrafi zaskoczyć. Najwyższy punkt regionu znajduje się w Beskidzie Śląskim – to Góra Pięciu Kopców (1 534 m n.p.m.), położona na granicy z Żywiecczyzną. Dla porównania najwyższy szczyt w Polsce, Rysy, dominuje nad Tatrami, osiągając aż 2 499 m n.p.m.
Na drugim biegunie znajdują się tereny, w których Śląsk schodzi najniżej. Rekordowo nisko położony punkt województwa zlokalizowano w miejscu, gdzie krajobraz naturalnie opada ku dolinie Odry. Najniższy punkt wysokościowy na Śląsku leży na poziomie 173,6 m n.p.m. Wyznaczono go w Kotlinie Raciborskiej, poniżej ujścia Rudy do Odry, na terenie miejscowości Ruda w gminie Kuźnia Raciborska. To właśnie tu region osiąga swoje absolutne minimum.
Kotlina Raciborska – geograficzne serce doliny Odry
Najniżej położony punkt województwa nieprzypadkowo znajduje się właśnie w Kotlinie Raciborskiej – rozległym mezoregionie stanowiącym południowo-wschodni fragment Niziny Śląskiej. To obszar, który rozciąga się po obu stronach górnej Odry, pomiędzy Płaskowyżem Rybnickim na wschodzie, Płaskowyżem Głubczyckim na zachodzie, a Równiną Niemodlińską od północnego zachodu.
Jest to najbardziej wysunięta na południe część Niziny Śląskiej, obejmująca tereny powiatów wodzisławskiego i raciborskiego oraz ciągnąca się na północ aż w kierunku Kędzierzyna-Koźla i Krapkowic. Jej powierzchnia to około 1219 km kw., a ponad połowa obszaru miasta Racibórz leży właśnie w granicach tej kotliny. Przez jej północno-wschodni skraj przebiega także Kanał Gliwicki, ważny element regionalnej hydrotechniki.
Dno kotliny tworzą głównie osady holoceńskie – przede wszystkim gliny i pyły, rzadziej iły czy piaski. To stosunkowo młode geologicznie warstwy o zmiennej miąższości. Poniżej nich znajdują się starsze, czwartorzędowe osady polodowcowe, złożone z piasków i żwirów, które powstały w wyniku działalności dawnych lodowców i wód roztopowych.
Powierzchnia Kotliny Raciborskiej jest niezwykle łagodna – wysokości najczęściej nie przekraczają 200 m n.p.m., a różnice terenu na ogół są niewielkie, ograniczające się do zaledwie kilku metrów. Dominują tu równiny, a jedyne urozmaicenia stanowią dawne starorzecza Odry, dziś często podmokłe lub wypełnione wodą. Charakterystycznymi formami są również tarasy akumulacyjne, tworzone przez rzekę:
- taras zalewowy, położony ok. 0,5–2 m powyżej poziomu Odry,
- taras nadzalewowy, znajdujący się 4–7 m wyżej.
Kotlina Raciborska cieszy się jednym z najłagodniejszych klimatów na Śląsku. Ocieplające masy powietrza napływają tu zarówno z południa przez Bramę Morawską, jak i z zachodu znad Atlantyku. Średnia temperatura roczna wynosi około +8°C, a lata są tu długie i ciepłe. Opady kształtują się na poziomie 600–700 mm rocznie. Co ciekawe, przez około 40% roku nad kotliną dominuje przepływ powietrza wymuszony przez Bramę Morawską, co przekłada się na przewagę wiatrów północno-wschodnich latem i południowo-wschodnich zimą.
Wschodnia część Kotliny Raciborskiej jest w dużej mierze zalesiona, natomiast zachodnia ma wyraźnie rolniczy charakter. W dolinie Odry rozwijały się także ważne ośrodki przemysłowe. Na północy znajduje się Kędzierzyn-Koźle, a na południu Racibórz – miasta, które od lat kształtują gospodarczy krajobraz regionu.
Zobaczcie, jak prezentuje się rejony Kotliny Raciborskiej na zdjęciach.
