GZM: Badania zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu. Gdzie oddycha się najgorzej?

GZM przeprowadziła największe takie badanie w Polsce

Kampania pomiarowa zanieczyszczeń generowanych przez transport drogowy zlecona przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię wystartowała w styczniu tego roku. To było największe tego typu badanie w Polsce, które objęło blisko 659 lokalizacji w 14 miastach GZM:

• Katowice
• Sosnowiec
• Gliwice
• Zabrze
• Bytom
• Ruda Śląska
• Dąbrowa Górnicza
• Chorzów
• Mysłowice
• Siemianowice Śląskie
• Tarnowskie Góry
• Piekary Śląskie
• Świętochłowice 
• Czeladź

Badania trwały miesiąc i zostały przeprowadzone na przełomie stycznia i lutego 2025 roku. Pomiary zostały wykonane za pomocą pasywnych próbników, które zawisły na słupkach przystankowych oraz referencyjnie na terenach parkowych. Następnie zostały one przebadane w jednym ze szwajcarskich laboratoriów.

Celem pomiaru było określenie stężenia dwutlenku azotu, który jest gazem charakterystycznym dla emisji transportowych, w lokalizacjach, gdzie mieszkańcy mogą być narażeni na jego nadmierne stężenia w powietrzu - informuje GZM.

Gdzie oddycha się najgorzej? 

W 51 z blisko 700 lokalizacji stężenia dwutlenku azotu były powyżej obowiązującej w Polsce normy jakości powietrza (40 µg/m³). Co oznacza, że przekroczenia wykryto w 8 proc. badanych lokalizacji. Najczęściej były to przestrzenie przy ruchliwych ulicach i gęstej zabudowie, które sprzyjają koncentrowaniu się zanieczyszczeń. Jeśli chodzi o liczbę lokalizacji, w których wykryto przekroczenia normy dwutlenku azotu, najwięcej było ich w Sosnowcu, Katowicach i Bytomiu. 

Poniżej pełna lista lokalizacji, w których odnotowano przekroczenia stężenia dwutlenku azotu:

• Sosnowiec Bobrek Logistyczna
• Bytom Wrocławska ul. Wrocławska 
• Sosnowiec Niwka Kościół 
• Siemianowice Śląskie Michałkowice Urząd Miasta 
• Chorzów Chorzów Estakada 
• Katowice Katowice Strefa Kultury NOSPR 
• Katowice Bogucice Skrzyżowanie 
• Katowice Dąb Huta Baildon ul. Chorzowska
• Bytom Karb Worpie ul. Konstytucji 
• Świętochłowice Świętochłowice Bytomska 
• Katowice Dąbrówka Mała Pawilon Handlowy Agata ul. Roździeńskiego 
• Bytom Plac Sobieskiego ul. Piłsudskiego 
• Sosnowiec Rudna Hallera 
• Sosnowiec Zagórze Długosza
• Gliwice Os. Wojska Polskiego Kozielska 
• Sosnowiec Pogoń Orla
• Ruda Śląska Ruda Południowa ul. Wolności 
• Gliwice Gliwice Plac Piłsudskiego 
• Katowice Katowice Sokolska ul.Sokolska 
• Mysłowice Brzęczkowice Kościół ul. Generała Jerzego Ziętka 
• Czeladź Czeladź Strefa Ekonomiczna 
• Katowice Szopienice PKP ul. Lwowska 
• Chorzów Chorzów 16 lipca 
• Sosnowiec Sosnowiec Sienkiewicza 
• Chorzów Chorzów Batory Zajezdnia
• Sosnowiec Sielec Narutowicza 
• Katowice Katowice AWF ul. Mikołowska 
• Katowice Józefowiec Szcześcińska ul. Józefowska 
• Bytom Łagiewniki Krzyżowa ul. Świętochłowicka 
• Bytom Bytom Pogoda ul. Witczaka 
• Chorzów Chorzów Rynek 
• Zabrze Zabrze Goethego CP 
• Katowice Burowiec Szkoła ul. Hallera 
• Sosnowiec Sosnowiec Wspólna 
• Sosnowiec Stary Sosnowiec Odrodzenia 
• Katowice Katowice Szkolna ul. Warszawska 
• Sosnowiec Sielec Wawel 
• Sosnowiec Porąbka Wiejska 
• Chorzów Chorzów ZUS 
• Katowice Katowice Jordana ul. Kościuszki 
• Ruda Śląska Godula Plac Niepodległości
• Sosnowiec Milowice Park Logistyczny 
• Chorzów Chorzów Centrum Edukacji 
• Bytom Bytom Strzelców Bytomskich ul. Strzelców Bytomskich 
• Bytom Bytom Matejki ul. Matejki 
• Sosnowiec Sosnowiec Urząd Miasta 
• Ruda Śląska Ruda Dworzec PKP ul. Piastowska
• Sosnowiec Moderzejów Rynek 
• Bytom Bytom Arki Bożka ul. Chorzowska 
• Sosnowiec Sosnowiec Piłsudskiego/ Sobieskiego
• Katowice Burowiec Szkoła ul. Hallera

Jak GZM wypada na tle innych miast Polski?

Choć sytuacja na Śląsku nie jest idealna, to wyniki badań są lepsze niż w innych dużych miastach Polski. Do tej pory z metody pasywnych pomiarów korzystały takie miasta jak Kraków, Warszawa, Wrocław, Poznań czy Łódź, gdzie przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężeń były częstsze:

• Kraków – 59 proc. lokalizacji
• Warszawa – 54 proc. lokalizacji
• Poznań – 40 proc. lokalizacji
• Wrocław – 39 proc. lokalizacji
• Łódź – 33proc. lokalizacji

Nie jest źle, ale oczywiście może być lepiej. Wyniki tych badań mają przede wszystkim charakter edukacyjny i nie zastępują danych z państwowego systemu monitoringu powietrza – zaznacza Igor Śmietański, wiceprzewodniczący zarządu GZM.

Dwutlenek azotu – cichy zabójca

Według programu jakości powietrza dla województwa śląskiego za poziom stężenia dwutlenku azotu odpowiada głównie ruch samochodowy. W 5 miastach GZM, w których znajdują się stacje monitoringu w ramach systemu GIOŚ (Główny Inspektorat Ochrony Środowiska), od 44 do 69 proc. tlenków azotu w powietrzu ma pochodzić ze spalin.

Badania prowadzone na całym świecie, w tym w Polsce, jednoznacznie wskazują na szkodliwy wpływ dwutlenku azotu (NO₂) na zdrowie. Już niewielki wzrost jego stężenia w powietrzu – o 10 µg/m³ – może zwiększyć ryzyko zachorowania na astmę nawet o 10–17 procent, ryzyko infekcji dróg oddechowych u dzieci o 9 procent, a ryzyko zgonu z powodu zapalenia płuc lub oskrzeli o 6 procent. Coraz więcej dowodów świadczy również o tym, że istnieje związek między wyższym poziomem NO₂ a ryzykiem cukrzycy. Ponadto wzrost stężenia dwutlenku azotu.

Dane Śląskiego Uniwersytetu Medycznego wskazują na wyraźną korelację między zanieczyszczeniem NO₂ a nagłymi schorzeniami układu sercowo-naczyniowego, takimi jak zawał serca, udar mózgu czy migotanie przedsionków. Krótkotrwałe narażenie na spaliny również nie pozostaje bez wpływu, szczególnie w przypadku dzieci.

Badania prowadzone w szkołach w Barcelonie wykazały, że jakość powietrza w okolicy placówki wpływa na wyniki uczniów w testach poznawczych. Dzieci uczące się w najbardziej zanieczyszczonych rejonach osiągały gorsze rezultaty – nawet o 8–23 procent – w zakresie koncentracji i pamięci. Podobne wyniki odnotowali psychologowie z Uniwersytetu Jagiellońskiego, którzy stwierdzili, że w dniach o wyższym stężeniu NO₂ dzieci miały trudności z utrzymaniem uwagi i rozumowaniem, a ich wyniki w testach pogarszały się o kilka do 20 procent – podaje GZM.

Najdłuższe linie autobusowe w woj. śląskim