Ślązacy mają swój język i są z niego dumni. Z łatwością w ten sposób rozpoznają swoich od goroli (nie-Ślązaków). Ale doceniają, gdy przyjezdni próbują używać nawet pojedynczych wyrażeń, zwrotów i śląskich słów. Gdy wybierasz się na Śląsk, znajomość języka może przynieść wiele korzyści. Warto nauczyć się podstaw.
Dlaczego warto znać słowa po śląsku?
Choć większość Ślązaków dobrze posługuje się językiem polskim, to w codziennych rozmowach najczęściej używają śląskiego. W wielu śląskich miejscowościach i w rodzinnych domach, śląski jest naturalnym językiem komunikacji. W pracy, zwłaszcza w kopalniach, na budowach czy w zakładach przemysłowych, śląski często jest używany jako język „roboczy”. Śląska godka (a właściwie: ślōnskŏ gŏdka) staje się coraz bardziej modna wśród młodzieży. Usłyszysz ją w banie (pociągu), sklepie, gdy chcesz kupić żymły, lub kreple (bułki lub pączki), a nawet na śląskich szkołach, do których bajtle cisnom ze pukeltaszami (dzieci zasuwają z plecakami) oraz w teatrze i na scenie muzycznej.
Dla Ślązaków to normalne, że śląski może się przydać w pracy np. w mediach, kulturze czy turystyce. Powstaje coraz więcej książek, filmów i programów w śląskiej godce. Turystów i przyjezdnych śląskie słowa mogą wprowadzić w zakłopotanie.
Dlatego stworzyliśmy podręczny słowniczek 50 śląskich słów na każdą okazję.
Zobacz w poniższym zestawieniu
Ślōnskŏ gŏdka – język, dialekt, a może coś więcej?
Język śląski to inaczej ślōnskŏ gŏdka. Status śląskiego jest przedmiotem debat – jedni uważają go za odrębny język, inni za dialekt języka polskiego. W 2011 roku w polskim spisie powszechnym prawie 530 tysięcy osób zadeklarowało znajomość śląskiego, co czyni go jednym z najczęściej używanych języków mniejszościowych w Polsce.
Czym różni się język śląski od języka polskiego?
Język śląski posiada wiele cech, które odróżniają go od języka polskiego. Oto kilka z nich:
Gramatyka i słownictwo: Śląski ma wiele cech odróżniających go od polskiego, np. odmienny system czasów przeszłych z czasownikiem posiłkowym (np. Jo żech boł), czy specyficzne słownictwo (np. klapsznita – kanapka).
Wpływy językowe: W śląskim można znaleźć liczne germanizmy, czechizmy i regionalizmy, np. banhof (dworzec), gryfny (ładny), chop (mężczyzna).
Różnorodność dialektalna: Śląski nie jest jednorodny; w zależności od regionu (np. Opolszczyzna, Katowice, Cieszyn) można spotkać różne odmiany i słowa.
Jak zapisać ślōnską gŏdkę? Poznaj systemy zapisu!
Śląski nie ma jednego oficjalnego alfabetu, ale istnieje kilka systemów zapisu. Najbardziej popularne to:
- Alfabet ślabikŏrzowy – używany w literaturze i edukacji śląskiej
- Alfabet Steuera – starszy system stosowany w publikacjach naukowych.
- Zapis fonetyczny (z polskimi literami) – często używany przez Ślązaków w codziennej komunikacji.
Czy warto więc uczyć się języka śląskiego? Odpowiedź zależy od Twoich osobistych celów i zainteresowań. Jeśli chcesz lepiej zrozumieć Śląsk i jego mieszkańców, zyskać ich sympatię lub po prostu poszerzyć swoje horyzonty językowe, to nauka ślōnskiej gŏdki może być świetnym pomysłem!
