Pszów: Śląska perła pielgrzymkowa z Uśmiechniętą Madonną. Odkryj "Wieś Psów"

Pszów: Miasto Pielgrzymek i Górniczej Tradycji

Pszów, położony na malowniczym Płaskowyżu Rybnickim, to miasto z duszą. Znajduje się w bliskim sąsiedztwie Wodzisławia Śląskiego, Radlina i Rydułtów, co czyni go idealnym miejscem na weekendowy wypad. Mimo niewielkich rozmiarów, Pszów ma wiele do zaoferowania zarówno miłośnikom historii, jak i osobom szukającym duchowego wytchnienia.

Skąd się wzięła nazwa Pszów? Tajemnica "Wsi Psów"

Nazwa Pszowa intryguje i budzi ciekawość. Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy'ego, pochodzi ona od polskiego słowa "pies". W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku, wydanym w 1888 roku, Adamy wymienia najwcześniejszą formę nazwy jako "Pzów", tłumacząc ją jako "Hunddorf", czyli "Wieś Psów". Zgermanizowana nazwa "Pschow" zatraciła pierwotne znaczenie, ale do dziś przypomina o dawnych korzeniach miasta.

Pszów w pigułce: najważniejsze daty w historii miejscowości

Historia Pszowa jest naprawdę długa. Jedna z ciekawostek dotyczy 973 roku, kiedy pojawia się wzmianka  o plemieniu Psouane, którą niekiedy łączy się z Pszowem. Do dzisiaj nie udowodniono, że faktycznie plemię te ma jakikolwiek związek z historią Pszowa. Pierwsza, realna wzmianka o tej wsi pochodzi z 1265 roku. Pszów jest wtedy wspominany jako wieś książęca. Nie będzie zaskoczeniem, że równie ważną datą w historii Pszowa jest 1293 roku, kiedy wybudowano pierwszy, drewniany kościółek, oraz rok około 1350, kiedy wzniesiono pierwszy, murowany kościół. 

Od XVIII wieku Pszów staje się ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym w Polsce i tej części Europy. Wszystko dzięki obrazowi Matki Bożej Uśmiechniętej, która znajduje się w wybudowanej wtedy Bazylice Narodzenia Najświętszej Marii Panny. 

W 1954 roku Pszów zyskuje prawa miejskie, które traci w 1975 roku. Odzyskuje je potem w 1994 roku. 

Ważnym wątkiem w historii Pszowa jest górnictwo, a przede wszystkim kopalnia "Anna", która powstała w 1832 roku i działała samodzielnie do marca 2004 roku a jako KWK Rydułtowy-Anna - „Ruch Anna” do lutego 2012 roku. Od 2015 r. część budynków dawnej kopalni wpisana została do rejestru zabytków. Po zamknięciu KWK Anna, część jej terenu zagospodarowuje się na funkcje rekreacyjno-edukacyjne. Teren nosi nazwę ParkAny. Jest to gra słów łącząca „park” i KWK „Annę”. Na terenie dawnej kopalni powstaje w 2022 biblioteka i wieża widokowa na szybie Jan

Atrakcje Pszowa to przede wszystkim obraz Matki Boskiej

Pszów to miasto, w którym historia splata się z duchowością. Najważniejsze zabytki i atrakcje to:

• Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny – barokowa świątynia z XVIII wieku, słynąca z Obrazu Matki Bożej Uśmiechniętej. To serce pszowskiego sanktuarium i cel licznych pielgrzymek.
• Kalwaria Pszowska – zabytkowa kalwaria w pobliżu miasta, idealna na duchowe spacery i kontemplację.
• Park im. Kopalni Anna – teren dawnej kopalni, która działała do 2012 roku. Obecnie przekształcany w strefę rekreacyjno-edukacyjną.
• Budynek dawnej dyrekcji KWK „Anna” – zabytkowy budynek przy ul. P. Skwary 27, świadectwo górniczej historii miasta.

Ludzie związani z Pszowem ze Łzami w tle

Miasto Pszów na całą Polskę rozsławił Adam Konkol, który w 1996 założył tam zespół Łzy. W pierwszym składzie występowała m.in. Anna Wyszkolni, która z zespołem zagrała takie hity, jak  „Agnieszka ”, "Narcyz" czy "Oczy szeroko zamknięte". Anna Wyszkolni grała z zespołem do 2010 roku. Potem zastąpiła ją Sara Chmiel. Zespół doszło do rozłamu i zespół działał w dwóch osobnych składach. Powodem było stwierdzenie przez założyciela - Adama Konkola, że zespół go wyrzucił, a Arkadiusz Dzierżawa próbował zarejestrować nazwę zespołu w urzędzie patentowym jako własną. 

W listopadzie 2021 roku obydwa zespoły wydały swoje piosenki. Pierwotny skład wydał utwór „Za szczęście, za zdrowie, za miłość”, z kolei zespół Łzy z Adamem Konkolem wydał utwór „Agnieszka 2.0" .

Najważniejsze postacie w historii Pszowa otrzymały również honorowe obywatelstwo tego miasta. Wśród nich są:

• Henryk Rzodeczko - były długoletni Naczelnik Gminy Pszów 
• Jan Paweł II 
• ks. Infułat Lucjan Lamża - lekarz
• ks. Prałat Józef Fronczek
• Jan Wincenty Hawel - polski kompozytor, dyrygent i pedagog.

Zabytki pogórnicze w Pszowie

Pszów to miasto, które warto odwiedzić, by poczuć ducha Śląska i zanurzyć się w bogatej historii regionu. Pielgrzymi znajdą tu ukojenie, miłośnicy architektury – piękne zabytki, a osoby szukające relaksu – malownicze krajobrazy. Przez Pszów biegnie kilka tras rowerowych oaz turystyczny szlak Krzyżkowicki, który przebiega przez Grabówkę, Grodzisko Gołężyców i Krzyżkowice. 

Do najciekawszych miejsc, które warto zobaczyć, s budynki po KWK Anna na czele z wieżą widokową szybu Jan, na którą wejście jest dostępne od kwietnia do września. Innymi pozostałościami po KWK Anna są: 

• Ciepłownia, która jest obecnie eksploatowana przez PGG,
• Szyb Chrobry, który jest w rękach miasta, 
• Budynek kasyna, w którym znajdowały się m.in. oberża, kasyno oraz dom towarowy, który należy do prywatnego właściciela.

Zabytki sakralne w Pszowie

Najważniejszym zabytkiem sakralnym w Pszowie jest wspomniana Bazylika Matki Boskiej Uśmiechniętej, która jest zwana też bazyliką Pani Uśmiechniętej. To jedno z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych na Górnym Śląsku. Wszystko zaczęło się w W 1722 roku, kiedy mieszkańcy Pszowa kupili kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Kopia została potarta o oryginalny obraz, bowiem wierzono, że w ten sposób zyska część jego mocy.  W drodze z Częstochowy do Pszowa obraz został niefortunnie uszkodzony. Jego naprawą zajął się lokalny artysta Fryderyk Siedlecki.  

„Nowy” poświęcony wizerunek, zawieszony w bocznym ołtarzu dawnego kościółka, stawał się z wolna przedmiotem czci. Coraz większa liczba wiernych modliła się przed wizerunkiem i paliła przed nim świece. Wkrótce odnotowano pierwsze przypadki uzdrowień, które badała komisja biskupia z Cieszyna w latach 1728-1729. Niezwykłych łask doznali nie tylko parafianie, lecz także pątnicy z różnych księstw Śląska: opawskiego, pszczyńskiego, raciborskiego, cieszyńskiego i opolskiego - czytamy w historii tego eksponatu. 

Obraz został nazwany okrzyknięty mianem Matki Boskiej Pszowskiej. Kiedy zaczęły występować przypadki uzdrowień, ikon zyskała miano "cudownej", a na potwierdzenie obraz został koronowany. 

Obraz w 1750 roku trafił na główny ołtarz. W 1774 r. Wikariat Apostolski we Wrocławiu oficjalnie potwierdza wyjątkowy charakter kościoła i obrazu pszowskiego. 

Ważnym ośrodkiem religijnym jest również kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krzyżkowicach. W Pszowie znajduje się także Kalwaria Pszowska z pięknymi kaplicami czy budynkiem kalwaryjskiego kościoła. Co istotne, wszystkie stacje zostały tam zaprojektowane przez jednego z wrocławskich architektów. 

Kolejnym, podobny miejscem jest Mała Kalwaria, która znajduje się tuż przy kościele pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. W 1855 roku poświęcono kamienie węgielne pod kaplice Drogi Krzyżowej. Zostały one wmurowane w ogrodzenie dziedzińca. W 1954 roku drewniane, spróchniałe zasłony zastąpiono szkłem, a obrazy na blasze odnowił p. Kolorz z Pszowa. W czterech stacjach zniszczone obrazy zastąpiono figurami. Odnawiana była ponownie w 1970 i w 2006 roku. Obrazy do poszczególnych stacji namalował na blasze Franciszek Mayer z Rybnika. Kalwarię poświęcono w 1858 roku. Do Kalwarii należy również kaplica św. Krzyża, która została tak nazwana na pamiątkę pierwszego pszowskiego kościoła. Powstała w latach 1855-1858. Wybudował ją mistrz Jan Jaroszek z Rybnika według własnego projektu. 

Kaplica niegdyś posiadała pięć wieżyczek, które miały symbolizować pięć ran Jezusa. Razem z 14 kaplicami Małej Kalwarii (na każdej kaplicy dwie wieżyczki) tworzyła zespół 33 wież na pamiątkę trzydziestu trzech lat życia Jezusa. Budynek służy obecnie jako kaplica przedpogrzebowa.