Tradycja powstawania szopek bożonarodzeniowych sięga XIII wieku, kiedy to w noc Bożego Narodzenia św. Franciszek z Asyżu ustawił pierwszą stajenkę w miejscowości Greccio. Na Śląsk szopka – betlejka – zawitała w XVII wieku i do lat 30. XX wieku była nieodłącznym elementem świątecznego wystroju domu. „Śląska betlejka to nie tylko figury, ale przede wszystkim stajenka, najczęściej wykonana własnoręcznie. Podstawą jest Święta Rodzina umieszczona wewnątrz drewnianej szopy. Oczywiście w centralnej części znajduje się nowonarodzony Jezus, którego figurka często była znacznie większa od pozostałych. Za nim wołek i osiołek. Kolejne figury, które były niezbędne w betlejce to Trzej Królowie, przynajmniej jeden pastuszek, wielbłąd z poganiaczem i owieczki. Istotny jest tu przekaz ewangeliczny, to odróżnia nasze betlejki od np. szopek krakowskich” – mówi Anna Grabińska-Szczęśniak, kurator wystawy, kierownik Działu Etnografii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu.
Na tegorocznej wystawie zaprezentowane zostaną nie tylko śląskie betlejki, ale także szopki europejskie pochodzące z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie oraz prywatnych zbiorów kolekcjonera szopek. „Szopki europejskie powstają w dwóch nurtach. Jeden to minimalizm – nie są to szopki rozbudowane. Każda z nich jest wykonana z innego materiału. Są figury ze szkła, porcelany, parafiny, mamy odlew żeliwny z motywem bożonarodzeniowym oraz figurki Świętej Rodziny umieszczone w łupinie orzecha. Z kolei kolekcjoner dostarczył nam szopki drugiego typu – bardzo duże, wręcz całe miasteczka, w tym figury postaci na pierwszy rzut oka niezwiązanych z Bożym Narodzeniem. Jest więc rybak, piekarz, rzeźnik, scenki z targowiska…” – kontynuuje Anna Grabińska-Szczęśniak.
Wystawie towarzyszy konkurs na ozdobę choinkową wykonaną z uwzględnieniem naturalnych komponentów. Nadesłane ozdoby – prawdziwe rękodzielnicze arcydzieła – zdobią choinkę znajdującą się na ekspozycji.
Nowością tegorocznej wystawy są kopie figur szopkowych, których można dotykać. Figury przygotowano z myślą o niewidzących i niedowidzących oraz najmłodszych zwiedzających.
Wystawa będzie czynna do 2 lutego 2022 r.
