
Mieszkańcy kontra władza, czyli referenda lokalne w Polsce. To oni zostali odwołani

Agnieszka Rupniewska – Zabrze
11 maja 2025 roku w Zabrzu odbyło się referendum lokalne w sprawie odwołania prezydentki Agnieszki Rupniewskiej oraz całej rady miejskiej. W głosowaniu oddano 29,2 tys. ważnych głosów i przekroczony został próg frekwencyjny. 27,2 tys. mieszkańców było za odwołaniem urzędującej prezydentki, a 2 tys. przeciwko. W przypadku rady miejskiej próg frekwencyjny nie został przekroczony i wynik referendum nie był wiążący.
Rupniewska przejęła miasto zaledwie rok wcześniej z ogromnym zadłużeniem i wprowadziła program oszczędnościowy, aby naprawić sytuację finansową w mieście. Zarzucano jej m.in. zwolnienia grupowe w samorządowych jednostkach, podwyżki opłat, rezygnację z wydarzeń kulturalnych, a także przedłużająca się prywatyzację Górnika Zabrze.

Grzegorz Nowaczyk – Elbląg
Nowaczyk objął fotel prezydenta Elbląga po wygranej w drugiej turze wyborów w 2010 roku. 14 kwietnia 2013 roku w Elblągu zorganizowano referendum lokalne w sprawie odwołania zarówno prezydenta Grzegorza Nowaczyka, jak i rady miejskiej. Decyzją mieszkańców oba organy zostały skutecznie odwołane.
W przypadku prezydenta na 24 tys. oddanych ważnych głosów ponad 23 tys. były za jego odwołaniem. W sprawie Rady Miejskiej oddano niemal 24 tys. ważnych głosów, z czego 22,8 tys. było za jej odwołaniem.
Władzom zarzucano niekompetencję, nepotyzm (ze wskazaniem na Zarząd Budynków Komunalnych) i arogancję. Kolejnymi argumentami były wprowadzone podwyżki, w tym m.in. czynszów, cen biletów komunikacji miejskiej, a także przedłużające się remonty dróg i mostów.

Piotr Koj – Bytom
17 czerwca 2012 roku w Bytomiu mieszkańcy skutecznie zadecydowali o odwołaniu miejskich władz - prezydenta i rady miejskiej. W referendum lokalnym na niecałe 29 tys. oddanych głosów za odwołaniem prezydenta Koja było ponad 28 tys. W przypadku rady miejskiej głosów za jej odwołaniem również było 28 tys.
Koj objął fotel prezydenta w 2006 roku i stracił go po 6 latach. Powodem sprzeciwu mieszkańców były radykalne decyzje władz. Chodziło m.in. o wprowadzony podatek od tzw. deszczówki, likwidację szkoły "Elektronik", a także o zadłużenie miasta.

Tadeusz Wrona – Częstochowa
Tadeusz Wrona był prezydentem Częstochowy dwukrotnie. Najpierw w latach 1990-1995, a następnie w latach 2002-2009. 15 listopada 2009 roku w przeprowadzonym referendum lokalnym mieszkańcy zdecydowali o jego odwołaniu. Na niemal 42 tys. ważnych głosów za jego odwołaniem było ponad 39 tys. Próg frekwencyjny został przekroczony, a więc wynik referendum był wiążący.
Prezydentowi zarzucano m.in. nadmierne uwzględnianie interesów Jasnej Góry (krytykowano pomysł zamknięcia ruchu samochodowego na głównej ulicy miasta prowadzącej na Jasną Górę), nietrafione inwestycje, a także zadłużanie miasta.

Jerzy Kropiwnicki – Łódź
17 stycznia 2010 roku w Łodzi odwołano prezydenta Jerzego Kropiwnickiego, który pełnił ten urząd od 2002 roku. Pod wnioskiem o przeprowadzenie referendum lokalnego zebrano ok. 90 tys. podpisów mieszkańców. Inicjatorami referendum byli lokalni działacze SLD.
W głosowaniu przekroczono próg frekwencyjny - na 134 tys. ważnych głosów za odwołaniem prezydenta Kropiwnickiego oddano ich niemal 128 tys., natomiast blisko 5 tys. mieszkańców chciało, aby kontynuował kadencję.
Przeciwnicy zarzucali prezydentowi złe gospodarowanie miastem, fatalny stan ulic i komunikacji, nietrafione inwestycje, upadek Teatru Nowego w Łodzi, bałagan w mieście i liczne podróże zagraniczne, przez które nie było go w mieście.

Czesław Małkowski – Olsztyn
Pełnił funkcję prezydenta Olsztyna w latach 2001-2008. W trakcie urzędowania na jaw wyszedł skandal. Prezydent został oskarżony o molestowanie kilku pracownic, a także o wykorzystanie seksualne jednej z nich. Został tymczasowo aresztowany, a w tym czasie obowiązki prezydenta pełnił jego zastępca.
16 listopada 2008 roku w związku z podejrzeniem o popełnienie przestępstwa zorganizowano referendum lokalne. Udział w nim wzięło niemal 44 tys. mieszkańców, z czego 23,3 tys. oddanych głosów było za odwołaniem ówczesnego prezydenta, a 18,3 tys. przeciw. Przekroczono próg frekwencyjny (wystarczyły głosy 35,4 tys. mieszkańców) i wynik referendum był wiążący, a prezydent Małkowski został odwołany.
Proces w sprawie seksafery ruszył w 2011 roku. Ostatecznie w grudniu 2019 roku Małkowski został uniewinniony od stawianych mu zarzutów.

Zenon Rzeźniczak – Zduńska Wola
Zenon Rzeźniczak był prezydentem miasta Zduńska Wola w latach 2002–2008. Został odwołany 5 października 2008 roku w wyniku referendum lokalnego, po tym jak prokuratura postawiła mu 20 zarzutów dotyczących m.in. przyjęcia łapówek w wysokości 200 tys. zł, przekroczenia, a także nadużycia uprawnień prezydenta miasta. Za jego odwołaniem opowiedziało się ponad 10 tys. osób, a 344 było przeciw.
W 2011 roku został oczyszczony z zarzutów przyjmowania korzyści majątkowej. Jednocześnie został też uznany za winnego przekroczenia uprawnień, za co usłyszał wyrok 2 lat pozbawienia wolności w zawieszeniu na 4 lata.